بیماری مننژیت متورم شدن و یا ملتهب شدن غشاهای نازکی است که اطراف نخاع و مغز را پوشانده است. در علم پزشکی به این غشاها مننژ گفته می‌شود. بیماری مننژیت کودکان دلایل مختلفی داشته که در مقاله امروز ما تصمیم داریم به این موضوع بپردازیم و می‌خواهیم راجع به علامت‌های این بیماری و آزمایش‌های تشخیص آن و سایر موارد مربوطه صحبت کنیم. پس لطفاً ما را تا انتها همراهی بفرمایید.
مننژیت در کودکان چیست؟
این بیماری در واقع تورم مننژ در نخاع و مغز کودک است که بسته به شدت بیماری نشانه‌ها و علائم مختلفی را دارد. اگر در وجود فرزندتان چنین نشانه‌هایی را دیدید، بلافاصله برای شخیص و درمان‌های احتمالی به پزشک مراجعه کنید و به هیچ وجه در این زمینه تنبلی و تعلل نکنید؛ چرا که در صورت شدت گرفتن بیماری، با عوارض جبران ناپذیری روبرو خواهید شد.
عامل مننژیت کودکان
این بیماری در اکثر مواقع به دلیل یک عفونت باکتریایی یا ویروسی به وجود می‌آید که به مایع مغزی نخاعی منتقل خواهد شد. از آنجایی که این مایع از نخاع و مغز حفاظت می‌کند، هرگونه آسیب به آن خطرناک است که باعث بروز مننژیت می‌شوند و عامل آن اکثرا قارچ‌ها یا انگل‌ها هستند. البته این مسئله بیشتر برای کودکانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، به وجود می‌آید. در صورتی که عامل ایجاد مننژیت ویروس باشد، شایع‌تر است؛ اما شدت آن کمتر می‌باشد. اگر عامل ایجاد مننژیت باکتریایی باشد، علائم شدیدتری را به همراه دارد و در مواردی نیز ممکن است منجر به مرگ کودک شود. ویروس‌هایی که سبب بیماری مننژیت می‌شوند مواردی از قبیل ویروس اوریون، ویروس فلج اطفال، ویروس نیل غربی و ویروس آنفولانزا هستند. باکتری‌هایی که منجر به بروز چنین بیماری در کودکان می‌شوند شامل مواردی مانند هموفیلوس، آنفولانزا نوع B و استرپتوکوک گروه B و E و یک باکتری اسپتوکوک که عامل ایجاد ذات الریه است. لازم به ذکر است که علت بروز بیماری مننژیت در کودکان سل، سیفلیس و باکتری‌های بیماری لایم نیز هستند. ویروس‌ها، قارچ‌ها و باکتری‌هایی که سبب بروز این بیماری در کودکان می‌شوند، غالباً در دستگاه تنفسی او رشد کرده و امکان دارد کودک هیچ گونه علائمی را به همراه نداشته باشد. اما این مشکل یا اصطلاحا این ارگانیسم را در گلو و بینی خود حمل کند. باید نیز بدانید که عوامل به وجود آورنده این بیماری از طرق زیر به بدن کودک انتقال پیدا می‌کنند:
-تماس نزدیک شخص ناقل عفونت با کودک
-دست زدن کودک به اشیا مختلفی مانند دستگیره در یا سطوح مختلف و یا حتی اسباب بازی‌ها و پس از آن دست زدن به چشم دهان یا بینی
-قطراتی که ناشی از عطسه می‌باشد و یا بوسیدن کودک و مکالمه نزدیک با او
متخصصان اعتقاد دارند که مننژیت کودکان معمولاً از دستگاه تنفسی آغاز می‌شود و امکان دارد در ابتدا به شکل سرماخوردگی یا عفونت سینوسی و عفونت گوش و پس از آن، به جریان خون وارد گردد و سپس به نخاع و مغز برسد.
علائم مننژیت کودکان
عارضه‌های این بیماری بسته به علت ایجاد کننده عفونت، متفاوت می‌باشد و امکان دارد چند روز بعد از سرماخوردگی با اسهال و استفراغ و آبریزش بینی شروع شود. علائم برای کودکان مختلف نیز متفاوت می‌باشد؛ برای بعضی از آنها به شکل ناگهانی بروز پیدا کرده و برای برخی دیگر با گذشت زمان افزایش پیدا می‌کند. به طور کلی متخصصان بیماری‌های مغز و اعصاب بهترین مرجع برای تشخیص و درمان این بیماری هستند.
علائم مننژیت در نوزادان شامل موارد مختلفی است که در اینجا به چند مورد از آن اشاره می‌کنیم:
-تب
-خلق و خو
-نقاط نرم برآمده روی سر
-تغذیه کم
-بیش از اندازه خوابیدن
-گریه‌ای که نمی‌توان آن را آرام کرد
-بثورات لکه‌دار بنفش قرمز
-تحریک پذیری
-قوس دادن کمر به عقب
-گریه خیلی بلند
-استفراغ
-تشنج
البته برای کودکانی که یک ساله یا بزرگتر هستند، علائم زیر نیز ممکن است وجود داشته باشد:
-کمردرد
-خواب آلودگی
-تحریک پذیری
-امتناع از خوردن
-تشنج
-تهوع و استفراغ
-بثورات لکه‌دار بنفش قرمز
-گردن درد
-سردرد
-تب
-کاهش سطح هوشیاری
-چشم‌های حساس به نور
-سفتی گردن
مننژیت کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر برای تشخیص این بیماری فرزند خود را پیش پزشک ببرید، احتمالاً ایشان در رابطه با علائم و نشانه‌ها و سابقه سلامتی کودکتان از شما سوال می‌کند و راجع به بیماری‌هایی که در خانواده شما به صورت ارثی و ژنتیکی وجود دارد، سوالاتی بپرسد. سپس کودک را معاینه کرده و تعدادی آزمایش برای او می‌نویسد. از مهم‌ترین آزمایش‌های تشخیص مننژیت در کودکان شامل موارد زیر هستند:
- پونکسیون کمری(تپ ستون فقرات): به عقیده پزشکان این تنها آزمایشی است که با قطعیت می‌تواند مننژیت را تشخیص دهد. طی انجام این آزمایش پزشک سوزنی را در قسمت تحتانی کمر و داخل کانال نخاعی فرو کرده و میزان فشار در کانال نخاعی و مغز را تعیین می‌نماید. سپس مقدار خیلی کمی از مایع مغزی نخاعی برداشته شده، برای آزمایشگاه فرستاده می‌شود که مشخص شود آیا عفونت یا مشکلات دیگری در آن وجود دارد یا نه.
- آزمایشات خون برای مننژیت: انجام این آزمایش در تشخیص عفونت‌هایی که باعث مننژیت شده‌اند، کمک کننده است.
- سی تی اسکن یا ام آر آی در تشخیص مننژیت: به کمک ام آر آی و سی تی اسکن از مغز تصاویری گرفته می‌شود و برای بررسی بیماری‌هایی که امکان دارد علائمی مانند مننژیت داشته باشند، انجام خواهد شد. ام آر آی می‌تواند تغییرات التهابی در مننژ را مشخص کند و با انجام این آزمایشات، اطلاعات خوبی به دست خواهد آمد. اما باید بگوییم که بیماری مننژیت کودکان را تنها با این آزمایشات نمی‌توان تشخیص قطعی داد.
- سواب بینی گلو یا رکتوم در تشخیص مننژیت عفونی: همه این آزمایش‌ها نیز جهت تشخیص عفونت‌های ویروسی که عامل ایجاد مننژیت کودکان هستند، کمک کننده می‌باشد.
درمان مننژیت در کودکان
برای درمان این بیماری پزشکان به علائم و نشانه‌های آن و سلامت عمومی و سن کودک توجه می‌کنند. البته شدت بیماری نیز روی انتخاب روش درمان تاثیر زیادی دارد. درمان‌ها نیز بسته به عامل مننژیت متغیر هستند.
° اگر عامل ایجاد کننده مننژیت باکتریایی باشد، بدون درنگ باید درمان آغاز شود در چنین شرایطی متخصص ابتدا به کودک یک آنتی بیوتیک داخل وریدی داده تا باکتری‌ها از بین روند. پس از آن برای کاهش تورم و التهابات و فشار در مغز داروی کرتیکو استروئید به کودک می‌دهند؛ زیرا استروئیدها، آسیب‌های مغزی و خطرات مربوط به کاهش شنوایی را تا حد زیادی کم می‌کنند.
° در صورتی که عامل ایجاد مننژیت کودکان ویروسی باشد، احتمال اینکه بدون انجام درمان بیماری بهبود پیدا کند، وجود دارد و انجام درمان، برای کاهش نشانه‌ها و علائم کمک کننده است. در حال حاضر دارویی برای درمان‌های ویروسی که باعث بیماری مننژیت کودکان می‌شوند، وجود ندارد. ویروس هرپس سیمپلکس را می‌توان با داروهای ضد ویروسی IV تا حد زیادی درمان نمود. در صورتی که کودک مبتلا به مننژیت زیر دو سال باشد یا سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشد، احتمالاً نیاز به بستری شدن در بیمارستان خواهد داشت
° اگر عامل ایجاد کننده مننژیت قارچی باشد، پزشکان داروهای ضد قارچ IV را برای کودک تجویز می‌کنند.
° اگر مننژیت سلی برای کودکان به وجود بیاید، پزشک یک دوره دارویی بیش از یک سال را برای بیمار تجویز کرده و در چند ماهه اول درمان را با چندین دارو انجام می‌دهد. سپس به دنبال آن اروهای دیگر نیز برای ماه‌های دیگر تجویز خواهد شد.
° همچنین زمانی که کودک یا نوزاد دوران بهبودی مننژیت را سپری می‌کند، امکان دارد به مواردی از قبیل داروهایی جهت کاهش تب و سردرد، استراحت در رختخواب، افزایش مصرف مایعات از طریق دهان، مایعات داخل وریدی در بیمارستان و… احتیاج داشته باشد.
لازم به ذکر است یک نقطه مهم پزشکی را در اینجا یادآوری کنیم و آن این است که به هیچ وجه آسپرین یا داروهای حاوی آسپرین را به افرادی که کمتر از ۱۹ سال دارند ندهید؛ مگر اینکه این دارو توسط دکتران متخصص مننژیت تجویز شده باشد؛ چرا که مصرف آسپرین افراد را در معرض خطر مبتلا شدن به سندروم ری قرار می‌دهد که اگرچه اختلالی نادر است، اما فوق العاده جدی بوده و بر کبد و مغز تاثیر بسیار منفی می‌گذارد.
درمان مننژیت در طب سنتی
طب سنتی نیز برای درمان این بیماری راهکارهایی را دارد. البته توصیه ما این است که هیچ وجه به درمان‌های خودسرانه یا درمان‌های گیاهی و طب سنتی که توسط افراد معمولی عنوان می‌شود، اعتماد نکنید. برای استفاده از چنین داروهایی به متخصصان طب سنتی که در این زمینه دانش و اطلاعات لازم را دارند، مراجعه نمایید.
پیشگیری از مننژیت در کودکان
واکسن‌های مختلفی جهت جلوگیری از ایجاد بعضی از عفونت‌های باکتری که می‌توانند منجر به ایجاد بیماری مننژیت شوند، در دسترس است که کودک را در مقابل پنج نوع باکتری که جزو باکتری‌های اصلی به وجود آورنده مننژیت هستند، ایمن می‌کند. این واکسن‌ها شامل نوع A، نوع W، نوع C، نوع B و نوع Y هستند.
در ایران نیز واکسن مننژیت کودکان و بزرگسالان جوان در دو نوع می‌باشد که عبارت‌اند از:
۱_واکسن کونژوگه مننگوکوکوی جهت محافظت از افراد در مقابل انواع باکتری‌های A، C، W و Y
۲_واکسن مننگوکوکی نوع B برای جلوگیری از ابتلا به باکتری نوع B عامل مننژیت
در رابطه با واکسن اول باید بگوییم که دوز اولش برای کودکان ۱۱ تا ۱۲ ساله تزریق شده و در سن ۱۶ سالگی نیز دوز تقویتی آن زده می‌شود. کودکانی که سیستم ایمنی‌شان ضعیف‌تر است، احتیاج به دوزهای بیشتری دارند. اگر در رابطه با این مورد سوال دارید، می‌توانید با دکتر مغز و اعصاب مشورت کنید. در مورد واکسن دومی نیز باید بگوییم که سن تزریق آن ۱۶ تا ۲۳ سال بوده که البته بهتر است این واکسن تا ۱۸ سالگی تزریق گردد. البته بسته به نوع واکسن نیاز است ۲ تا ۳ بار دوز تقویتی دریافت گردد. علاوه بر این واکسن‌ها، واکسن‌هایی که در مقابل ویروس‌های اوریون، آبله مرغان، آنفولانزا و سرخک وجود دارند از بروز مننژیت ویروسی پیشگیری می‌کنند. ضمنا کارهایی مانند دوری از افراد بیمار و شستن صحیح دست‌ها نیز می‌تواند به افراد، در پیشگیری از بروز بیماری مننژیت کمک شایانی نماید.
سوالات متداول در مورد مننژیت کودکان
۱_بیماری مننژیت در کودکان چیست؟
این بیماری التهاب و تورم پرده‌ای است که نخاع و مغز را در بر می‌گیرد که علل به وجود آورنده آن ممکن است ویروسی، باکتریایی و قارچی باشد.
۲_چه مدت طول می‌کشد تا کودک از مننژیت بهبود پیدا کند؟
مننژیت ویروسی معمولاً بعد از گذشت ۱۰ روز به شکل خود به خودی درمان شده و معمولاً روند درمان آن در خانه قابل انجام است؛ اما مننژیت باکتریایی دوره درمان طولانی‌تری داشته و ممکن است تا یک سال نیز طول بکشد.
۳_علائم مننژیت در کودکان چیست؟
اولین نشانه‌های این بیماری با تب، تهوع، سردرد و احساس ناخوشی شروع می‌شود. پس از آن علائمی نظیر پوست رنگ پریده، سردی دست و پا، سفتی گردن، گیجی و ترس از نور و… نیز ظاهر می‌شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر فرزندتان هر کدام از مشکلات زیر را داشته باشد، باید او را نزد متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب برده تا ویزیت شود:
-اگر با فردی تماس دارد که دچار بیماری مننژیت است.
-در صورتی که واکسن‌های مربوطه را دریافت نکرده است.
-اگر علائم یماری مننژیت در وجودش دیده شده و روز به روز بدتر می‌شود.
-اگر علائم جدیدی به وجود آمده باشد.
