احتمالاً والدین با مشاهده خون در ادرار کودکان و نوزادان خود دچار استرس و وحشت شده و به دنبال دلایل بروز این مشکل می‌گردند؛ اما باید بگوییم که این وضعیت ممکن است برای برخی از کودکان پیش بیاید و به احتمال زیاد دلیل خطرناکی هم ندارد. به هر حال ما در مقاله امروز تصمیم داریم راجع به این مسئله به طور کامل صحبت کنیم تا بتوانیم اطلاعات مفیدی را در این خصوص به شما عزیزان ارائه دهیم. پس خواهشمندیم ما را تا پایان همراهی بفرمایید.
علت وجود خون در ادرار و مدفوع کودکان چیست؟
همانطور که گفتیم بروز این مسئله ممکن است ترسناک به نظر برسد؛ با این حال جزو بیماری‌های شایعی هستند که زیاد جدی نمی‌باشند. قبل از هر چیز بهتر است بدانید که وجود خون در ادرار را با اصطلاح هماچوری می‌شناسند و وجود خون در مدفوع نیز با اصطلاح خونریزی رکتوم شناخته خواهد شد. برای اینکه دلیل این خونریزی‌ها راحت‌تر تشخیص داده شود؛ باید به تعداد دفعات و میزان خون، همچنین سن و سال کودک، شرایط فیزیکی و سایر شرایط زمینه‌ای او توجه شود.
خون در ادرار کودکان نشانه چیست؟
همانطور که گفتیم این مسئله را با اصطلاح هماچوری می‌شناسند که وضعیتی نسبتاً رایج بوده و معمولاً خطرناک نیست. به طور کلی دو نوع هماچوری وجود دارد که عبارت‌اند از:
- هماچوری میکروسکوپی: در چنین شرایطی خون موجود در ادرار نوزاد فقط به وسیله میکروسکوپ قابل مشاهده است و معمولاً این مشکل پس از گذشت مدتی حتی بدون اینکه فرد متوجه شود از بین می‌رود؛ مگر اینکه وجود هماچوری میکروسکوپی در آزمایش خون آنها مشخص شود؛ در غیر این صورت شخص نمی‌تواند آن را رویت کند.
- هماچوری ناخالص: این وضعیت هنگامی به وجود می‌آید که فرد بتواند بدون میکروسکوپ و به راحتی خون را در ادرار دیده و در واقع میزان خون به اندازه‌ای است که باعث تغییر رنگ ادرار شده است.
علت ورود خون به ادرار
خون ممکن است در هر نقطه از مسیر ادراری به داخل ادرار وارد شود. به عنوان مثال؛
- در کلیه‌ها: زمانی که جهت تولید ادرار، آب و مواد زائد از خون خارج شده و آماده دفع می‌شود.
- در حالب‌ها: حالب‌ها لوله‌های منتقل کننده ادرار تولید شده از کلیه به مثانه هستند که ممکن است در این مسیر نیز خون داخل ادرار برود.
- در مثانه: محلی است که ادرار را ذخیره می‌کند.
- در مجرای ادرار: این مجرا نیز در واقع جاییست که ادرار ذخیره شده در مثانه از طریق آن از بدن خارج می‌شود که در این ناحیه نیز احتمال نشت خون به ادرار وجود دارد.
علت دیده شدن خون در ادرار نوزاد
کودکان و نوزادان ممکن است به دلایل متعددی به هماچوری مبتلا گردند که برخی از شایع‌ترین دلایل آن شامل موارد زیر می‌باشد:
° بیماری‌های خانوادگی و ارثی مانند بیماری کلیه پولیکیستیک و سندروم آلپورت
° سنگ کلیه
° وجود مشکل در دستگاه ادراری
° گلومرونفریت که یک نوع بیماری التهابی کلیه محسوب می‌شود.
° ورزش‌های شدید خصوصاً دوندگان دو استقامت
° بیماری‌های آنمی سلول داسی شکل که عمدتاً این بیماری در نژاد آمریکایی و آفریقایی دیده می‌شود.
° مقادیر بیش از اندازه مواد معدنی در ادرار مانند سطح بالایی از کلسیم
° عفونت مثانه یا کلیه
° بعضی از داروها نظیر داروهای مسکن بی نسخه
° آسیب و نقایص ارثی مانند ساختارهای غیر طبیعی در دستگاه ادراری مانند سنگ کلیه یا کیست که کیسه‌های پر از مایع در کلیه می‌باشند.
° در موارد بسیار نادری نیز هماچوری ممکن است نشانه سرطان مثانه، سرطان کلیه یا یک بیماری مربوط به لخته شدن خون و بیماری‌های خونی باشد. در صورتی که علت مشاهده ادرار در خون این وضعیت‌های خطرناک باشد، معمولاً عوارض بسیار بدی را در پی خواهد داشت.
° در بعضی از مواقع نیز ممکن است چیزی شبیه خون در ادرار دیده شود، اما خون نباشد؛ به عنوان مثال مواردی نظیر رنگ‌های خوراکی یا بعضی از غذاها مثل شاه توت و چغندر، همچنین عادت ماهیانه دختران و بعضی از داروهای تجویزی هستند که ادرار را به قرمز متمایل می‌کنند که چنین نشانه‌هایی هیچ خطری ندارد.
علائم خون در ادرار کودکان
در قسمت‌های قبل گفتیم هماچوری میکروسکوپی هیچ نشانه قابل مشاهده‌ای با چشم غیر مسلح ندارد و پزشکان فقط می‌توانند از طریق آزمایش‌های مربوط به نمونه ادرار سلول‌های خونی را با میکروسکوپ مشاهده کنند. در موارد شدید نیز وقتی ادرار تغییر رنگ دهد، مقدار کمی سلول خونی می‌تواند رنگ ادرار را تمایل به قهوه‌ای کند. در بعضی از موارد نیز هماچوری نمایانگر یک بیماری دیگر است؛ به عنوان مثال اگر التهاب و عفونت مثانه موجب به وجود آمدن هماچوری شده باشد، علائم دیگری نظیر تب یا درد هنگام ادرار کردن و یا درد نسبتاً زیاد در ناحیه زیر شکم به وجود می‌آید که داشتن هر علائم ادراری با عدم وجود این علائم و نشانه‌ها ربطی به شدت خون در ادرار نوزاد شما ندارد.
تشخیص هماچوری
ابتدا پزشک متخصص یک معاینه بالینی را انجام می‌دهد. سپس احتمالاً راجع به فعالیت‌های اخیر سابقه پزشکی نوزاد و خانوادگی خودتان از شما سوالاتی می‌پرسد. ضمناً راجع به علائم و نشانه‌های دیگر نوزاد نیز بطور دقیق سوال پرسیده می شود. البته ممکن است برای ارزیابی‌های بهتر، نمونه ادراری خواسته شود و در برخی از مواقع نیز پزشکان برای اطمینان از نتیجه بررسی‌ها و تشخیص بهتر، آزمایشاتی نظیر آزمایش ادرار، سی تی اسکن، ام آر آی، آزمایش خون و سونوگرافی کلیه را بخواهند. برخی از کودکان که به دفع مزمن خون در ادرار مبتلا شده‌اند و اینکه این موضوع برایشان به کرات تکرار می‌شود و هیچ پاسخ مثبتی به درمان‌ها نمی‌دهند، احتمالاً به فشار خون بالا یا دفع پروتئین در ادرار مبتلا شده‌اند که در این وضعیت بلافاصله باید به متخصصان نفرولوژی مراجعه کنید و علائم فرزند خود را عنوان نمایید تا بهترین روش‌ها برای درمان وی به کار برده شود.
درمان ادرار خونی
صورتی که فقط یک بار این مسئله را مشاهده کردید، اصلاً نگران نباشید؛ چرا که با دیدن یک بار خون در ادرار کودکتان احتیاجی به درمان نیست و احتمالاً این موضوع ربطی به وجود بیماری خاصی ندارد. اگر بیماری دیگری باعث به وجود آمدن چنین مشکلی بوده باشد، پزشک ابتدا به دنبال تشخیص و درمان آن عارضه خواهد بود؛ پس برای رفع هماچوری نیز اقدامات لازم را انجام می‌دهد. اگر هماچوری از عفونت دستگاه ادراری نشئت بگیرد، با داروهای تجویز شده آنتی بیوتیکی درمان خواهد شد و یا اگر به دلیل وجود بیش از حد میزان کلسیم در ادرار به وجود آمده باشد، با تغییراتی در رژیم غذایی و نوشیدن مقادیر بالای آب این مشکل برطرف می‌شود. اما در صورتی که هماچوری به دلیل سنگ کلیه بروز پیدا کرده باشد، با درد نیز مواجه خواهد بود و پزشکان برای برداشتن سنگ کلیه اقدامات لازم را انجام می‌دهند. اگر کودک به دلیل بیماری‌های سلول داسی شکل دچار هماتوری شده باشد، پزشک سعی می‌کند طوری اختلال خونی را کنترل و مدیریت کند تا باعث بروز هماچوری نشود. در صورتی که کودکتان به منظور هماچوری تحت درمان قرار گرفت، احتمال دارد پزشکان برای تشخیص و درمان بهتر آزمایشات بیشتری از او درخواست کنند و از عدم وجود خون بیشتر در ادرار اطمینان پیدا کنند.
خون در مدفوع بچه‌ها نشانه چیست؟
در صورتی که به عنوان والدین متوجه وجود بعضی از نشانه‌ها در مدفوع کودک خود شده باشید و ممکن است به شکل‌های مختلف نمود پیدا کرده باشد که عبارت‌اند از:
-خونی که به تنهایی دفع شده است.
-ذرات بسیار ریز خون در مدفوع نوزاد یا روی مدفوع او
-خارج شدن خون به رنگ قیر ناشی از خونریزی معده
-خون ناشی از شقاق مقعدی (پارگی) یا یبوست
-عمدتاً وجود خون قرمز روشن در مدفوع
انواع خونریزی از مدفوع
رویت مدفوع خونی ممکن است نشان دهنده ایجاد خونریزی در قسمت‌های بالایی دستگاه گوارش مانند روده کوچک و معده و یا دستگاه گوارش تحتانی یعنی کولون مقعد و رکتوم است.
~ در صورتی که از دستگاه گوارش فوقانی خونریزی ایجاد شود، معمولاً مدفوع به شکل سیاه و قیری رنگ دیده می‌شود. در برخی از مواقع ممکن است کودک موادی شبیه تفاله قهوه که به رنگ قرمز یا سیاه هستند را نیز استفراغ کند.
~ خونریزی در قسمت گوارش تحتانی، اغلب موجب به وجود آمدن مدفوع پوشیده با رگه‌های خون قرمز روشن یا مخلوط با آن دیده می‌شود. البته گاهی اوقات نیز به رنگ قهوه‌ای به نظر می‌رسد.
~ بعضی از داروها و غذاها باعث خونی شدن مدفوع می‌شوند.
~ با این حال نمی‌توان بر اساس ظاهر مدفوع، در رابطه با دلیل و نوع خونریزی مقعدی قضاوت نمود. در برخی از مواقع مدفوع‌های خونی ممکن است در اثر نشت خون از نقاط دیگر بدن از جمله خونریزی از گلو و بینی اتفاق افتاده باشد که در این شرایط انجام ارزیابی‌ها و معاینات بالینی بیشتر، ضروری است.
علت وجود خون در مدفوع نوزاد
- شقاق در مقعد: اگر کودک اسهال نباشد، ممکن است در ناحیه مقعد خود پارگی‌های کوچکی داشته باشد که با آن شقاق مقعدی گفته می‌شود و در اثر عبور مدفوع بزرگ یا سفت به وجود می‌آید. ۹۰ درصد از دلیل وجود خون در مدفوع به علت همین مشکل است.
- عفونت پوستی استرپتوکوکی: این عفونت در اطراف مقعد به وجود آمده و موجب دیده شدن رگه‌هایی از خون در مدفوع می‌شود.
- اسهال باکتریایی: یکی از مهم‌ترین دلایل دیدن اسهال خونی، وجود عفونت باکتریایی در روده است؛ به عنوان مثال مواردی سالمونلا شیگلا، اکلای یا کمپیلوباکتر و…
- کولیت ناشی از شیر گاو: این وضعیت معمولاً در دو ماهه آغازین زندگی نوزادان به وجود می‌آید که ضمن تولید مدفوع لزج و شل، رگه‌های خونی در آن مشاهده خواهد شد. درمان این به مشکل، قطع مصرف شیر گاو است. علاوه بر این هم آغاز مصرف شیر خشک در نوزاد، ایجاد چنین حالتی امکان دارد و یا به دلیل محصولات مصرف شده توسط مادر نیز کولیت به وجود می‌آید.
- سندروم روده تحریک پذیر و خون در مدفوع: نوعی بیماری التهابی مربوط به روده بوده که مزمن است و در آن، قسمت داخلی دستگاه گوارش دچار التهاب می‌شود. به طور کلی بیماری‌های التهابی روده در دو نوع دیده می‌شوند که عبارت‌اند از بیماری کرون و بیماری کولیت اولسراتیو. این التهابات باعث بروز علائمی همچون مدفوع خونی، بی‌اشتهایی، کاهش وزن و اسهال می‌شود.
- پولیپ‌های جوان: این پولیپ‌ها در واقع بافت‌هایی هستند که در حال رشد بوده و از قسمت پوشش داخلی روده بزرگ به بیرون زده می‌شوند و در کودکانی که بین دو تا ۱۰ سال سن دارند، می‌توانند به وجود بیایند که در واقع چنین وضعیتی، باعث خونریزی مقعدی بدون درد خواهد شد. البته این پولیپ‌ها غالباً سرطانی یا پیش سرطانی نبوده؛ اما بهتر از توسط متخصصان مورد بررسی قرار بگیرند، چون معمولاً نیاز است این پولیپ‌ها برداشته شوند.
- دیورتیکول مکل که یک بیرون زدگی ارثی در ناحیه تحتانی روده کوچک است: البته ممکن است دارای سلول‌های طبیعی باشد که در معده وجود دارد. این سلول‌ها ضمن ترشح اسید می‌توانند منجر به وجود آمدن زخم و خونریزی در روده کوچک نزدیک دیورتیکول‌ها گردند؛ چنین مسئله‌ای باعث خونریزی راست روده می‌شود. البته این خونریزی فقط برای نوزادان نیست؛ بلکه ممکن است برای همه افراد در هر سنی ایجاد شود؛ اما ۵۰ درصد از آن برای کودکان دیده شده است. در موارد نادری نیز همین مسئله باعث خونریزی‌های بسیار شدید شده که متاسفانه این شرایط خطرناک است و به مراقبت‌های فوری پزشکی احتیاج دارد.
- سایر بیماری‌ها: مواردی دیگری می‌تواند موجب خونریزی مقعدی گردد مانند اختلال لخته شدن خون یا ناهنجاری‌های عروقی خونی داخل روده که اگر در این موارد خونریزی بیش از اندازه گردد، تغییراتی در پوست ایجاد می‌کنند؛ به عنوان مثال پوست فرد به راحتی کبود شده یا بثورات خاصی روی آن به وجود می‌آید. دقت کنید که خونی که به سرعت و به طور گسترده در آب پخش شود به دلیل مدفوع با چندین رگه خونی است که سبب می‌شود آب توالت به رنگ صورتی در بیاید. چنین شرایطی اصلاً به معنای از دست دادن خون زیاد نیست؛ پس جای نگرانی ندارد.
خون مخفی در مدفوع نشانه چیست؟
این نکته را در نظر داشته باشید که خون مخفی در مدفوع با مدفوع قرمز رنگ متفاوت است. منظورمان این است که مدفوع قرمز رنگ متمایز از مشاهده رگه‌های خونی در مدفوع کودکان و نوزادان است. در ادامه می‌خواهیم شما را با بعضی از مهم‌ترین دلایل به وجود آورنده مدفوع قرمز رنگ شبیه خون بیشتر آشنا سازیم:
~ نوشیدنی‌های قرمز رنگ و خاص
~ بعضی از داروها مانند آموکسی سیلین یا اومنیسف
~استفاده از بعضی از غذاها نظیر چغندر یا گوجه فرنگی
شقاق یا پارگی مقعد
رایج‌ترین دلیل مشاهده خون در مدفوع همین شقاق مقعدی یا پارگی مقعد است؛ چرا که چنین وضعیتی موجب می‌شود خون روی سطح مدفوع به وجود بیاید. ضمناً برای برخی از افراد بعد از پاک کردن مقعد با دستمال توالت، ممکن است روی دستمال خون دیده شود که غالباً به رنگ قرمز روشن می‌باشد. در بعضی از مواقع نیز ممکن است فقط چند رگه یا لکه از این خون روی دستمال مشاهده گردد. مدفوع بزرگ و سفت باعث ایجاد پارگی‌های نسبتاً کم و عمقی روی مقعد می‌شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
به شما توصیه می‌کنیم در رابطه با نگرانی‌های مختلفی که راجع به فرزندتان دارید با پزشکتان در ارتباط باشید؛ لذا اگر متوجه شدید در ادرار او خون وجود دارد یا یکی از نشانه‌های زیر را تجربه کرد، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید:
_اگر کودک متورم به نظر می‌رسد و کم ادرار می‌کند
_درد مفاصل
_سردردهای مکرر یا کم انرژی بودن
_درد هنگام ادرار کردن
_درد در پشت
_راش
_درد در پهلو
_درد در ناحیه شکم
_تب همراه با درد پهلو یا کمر
_کج خلقی
اگر در مدفوع کودک خون مشاهده کردید و همراه این خون علائم زیر را دیدید، بلافاصله با پزشک موضوع را در میان بگذارید.
_مدفوع قیری یا سیاه رنگ نه مدفوعی که سبز تیره باشد.
_درد معده یا گریه کودک
_زمانی که سن نوزاد از ۱۲ هفته کمتر است.
_خون همراه با اسهال
_کبودی‌های موجود روی پوست که در اثر صدمه ایجاد نشده باشند.
_زمانی که حس کردید فرزندتان بیمار به نظر می‌رسد یا این چنین رفتار می‌کند.
_داشتن کودکی که شرایط پر خطری مانند اختلال خونریزی یا بیماری کرون دارد
_آسیب به مقعد یا راست روده
