یکی از عارضه‌های شایعی که معمولاً در کودکان تازه متولد شده دیده میشود، زردی است که به دلیل مسائل مختلفی به وجود می‌آید. طبق نظر متخصصان اصلی‌ترین دلیل این مسئله، بالا رفتن میزان بیلی روبین در خون است. روش‌های مختلفی برای کاهش زردی نوزاد وجود دارد که مهمترین آن تغذیه وی با شیر مادر می باشد. برخی از روش‌های درمانی نیز به کاهش میزان زردی نوزاد کمک می‌کنند. از آنجایی که این مسئله جزو رایج‌ترین مشکلات تازه متولد شده‌هاست؛ در مقاله امروز ما می‌خواهیم به بررسی بیشتر و نحوه برخورد و درمان آن بپردازیم. اگر می‌خواهید اطلاعات دقیقی راجع به این موضوع داشته باشید، لطفاً ما را تا پایان همراهی بفرمایید.
زردی نوزاد چیست؟
زردی نوزاد یعنی چشم نوزاد و پوست او به رنگ زرد تغییر پیدا می‌کند که اصلی‌ترین عامل آن، افزایش رنگدانه‌های زرد موجود در گلبول قرمز یا همان بیلی روبین در خون است. به ندرت پیش می‌آید که سطح غیر نرمال میزان بیلی روبین در خون، نوزاد را در معرض خطرات جدی مانند آسیب‌های مغزی قرار دهد؛ اما جالب است بدانید که بیشتر نوزادانی که از هفته سی و پنجم به بعد متولد می‌شوند، مبتلا به زردی نخواهند شد. این مشکل در نوزادان، معمولاً بعد از ۱۵ تا ۲۰ روز پس از تولد از طریق روش‌های درمان خانگی و یا پزشکی برطرف میشود. در درمان پزشکی بیشتر استفاده از دستگاه زردی یا فتوتراپی رایج می‌باشد. اما مادران عزیز نگرانی چندانی بابت مشکل زردی نوزاد خود نداشته باشند؛ چرا که مسئله طبیعی بوده و راه درمانی آن نیز چندان سخت نیست. فقط در موارد نادری با میزان بالای بیلی روبین در خون ممکن است مقدار زردی نیز بیشتر شده و نوزاد احتیاج به بستری شدن در بیمارستان و دریافت کمک‌های پزشکی بیشتری داشته باشد.
تعریف دقیق و پزشکی زردی نوزاد چیست؟
زردی که نام دیگر آن یرقان است در علم پزشکی با نام «ایکتر نوزادی» یا «هیپر بیلی روبینومی نوزادی» شناخته میشود که در واقع در این بیماری سفیدی چشم نوزاد و پوست صورت وی به رنگ زرد متمایل میشود. در واقع به علت اینکه همه نوزادان تازه متولد شده سطح بیلی روبین نامتعادلی دارند و این میزان بیش از حد معمول است، به این مشکل دچار می‌شوند. طبق علم پزشکی مقدار مناسب بیلی روبین در خون بیش از ۲ میلی‌گرم بر دسی لیتر است؛ اما زمانی که سطح بیلی روبین بیشتر از ۵ میلی‌گرم بر دسی لیتر باشد، نوزاد با زردی مواجه خواهد شد که همانطور که در قسمت‌های قبل اشاره کردیم، این مشکل بیشتر در کودکان نارس مشاهده میشود. طبق تحقیقات ۸۵ درصد از کودکانی که پیش از تمام دوره ۹ ماهگی بارداری به دنیا می‌آیند، با مشکل نسبتا شدید زردی مواجه می‌شوند.
زردی نوزادان به دو دسته اصلی تقسیم بندی میشود که عبارت است از:
_هیپر بیلی روبینومی غیرمستقیم
_هیپر بیلی روبینومی مستقیم
بیلی روبین چیست و چه نقشی در بدن دارد؟
همانطور که در قسمت‌های قبل چندین بار اشاره کردیم، عامل زردی نوزاد بیلی روبین است که یکی از پیگمان‌های زرد رنگ صفراوی می‌باشد. به زبان ساده‌تر می‌توانیم بگوییم که این ماده از تجزیه طبیعی هموگلوبین به وجود می‌آید؛ یعنی زمانی که سلول‌های خونی مرده در بدن تجزیه می‌شوند، یکی از محصولات جانبی این تجزیه بیلی روبین است. از طرفی وظیفه دفع بیلی روبین از طریق ادرار و مدفوع بر عهده کبد می‌باشد و در واقع اصلی‌ترین دلیل زرد بودن رنگ مدفوع و رنگ ادرار نیز همین ماده است. می‌توانیم بگوییم که هر عاملی که روی دفع بیلی روبین اثرگذار باشد، منجر به زردی نوزاد و بالا رفتن آن در خون خواهد شد.
جدول درجه‌بندی زردی نوزاد چیست؟
سطح بیلی روبین خون از طریق آزمایشات انجام شده شخص تعیین میشود. در جدول زیر میزان نرمال در سنین مختلف نوزاد مشخص شده است:
| سن کودک | میزان بیلی روبین نرمال | ریسک کم | ریسک متوسط | ریسک بالا |
| ۱ روزه | زیر ۵ میلی گرم بر دسی لیتر | ۵ میلی گرم بر دسی لیتر | ۵ تا ۶ میلی گرم بر دسی لیتر | ۶ تا ۷/۷ میلی گرم بر دسی لیتر |
| ۲ روزه | زیر ۸/۵ میلی گرم بر دسی لیتر | ۸/۵ میلی گرم بر دسی لیتر | ۸/۵ تا ۱۱ میلی گرم بر دسی لیتر | ۱۱ تا ۱۳ میلی گرم بر دسی لیتر |
| ۳ روزه | زیر ۱۱ میلی گرم بر دسی لیتر | ۱۱ میلی گرم بر دسی لیتر | ۱۱ تا ۱۳ میلی گرم بر دسی لیتر | ۱۳/۳ تا ۱۶ میلی گرم بر دسی لیتر |
| ۴ روزه | زیر ۱۲/۳ میلی گرم بر دسی لیتر | ۱۲/۳ میلی گرم بر دسی لیتر | ۱۲/۳ تا ۱۵ میلی گرم بر دسی لیتر | ۱۵ تا ۱۷/۳ میلی گرم بر دسی لیتر |
| ۵ روزه | زیر ۱۳/۲ میلی گرم بر دسی لیتر | ۱۳/۲ میلی گرم بر دسی لیتر | ۱۳/۲ تا ۱۵/۷ میلی گرم بر دسی لیتر | ۱۵/۷ تا ۱۷/۵ میلی گرم بر دسی لیتر |
شایع‌ترین سن بروز زردی و مدت زمان ماندگاری آن کی است؟
اگر زردی نوزاد به دلیل بالا رفتن میزان سطح بیلی روبین در خون باشد، معمولا ۱ روز بعد از تولد الی ۲ تا ۴ روز پس از آن علائم زردی نشان داده میشود. اگر کودک شما ۹ ماهه کامل به دنیا بیاید، کمتر در معرض خطر ابتلا به زردی است. در صورتی که در ساعات اولیه تولد نوزاد، نشانه‌های زردی را مشاهده کردید؛ نگران نباشید و بدانید که امری عادی بوده و به سرعت درمان خواهد شد. در کودکان زودرس باید بگوییم که علائم زردی چند روز بعد از تولد خودش را نشان می‌دهد. طبق گفته پزشکان در صورتی که یرقان یا زردی به دلیل مشکلاتی مانند تخریب بیش از اندازه گلبول‌های قرمز، نارسایی‌های کبدی، مسدود شدن مجاری صفراوی و انواع عفونت‌ها یا چسبندگی‌ها باشد، نوع آن متفاوت است؛ اما یک ماه پس از تولد از طریق روش‌های مختلف خانگی و پزشکی، این مشکل برطرف میشود.
۱_زردی فیزیولوژیکی یا طبیعی: اگر کودک شما زودتر از هفته سی و هفتم بارداری دنیا بیاید، احتمالاً به دلیل عدم رشد کافی برخی از اندام‌های داخلی مانند کبد، نوزاد در معرض بیماری زردی یا یرقان قرار می‌گیرد که این بیماری پس از تولد خود را نشان داده و بعد از گذشت ۳ یا ۴ هفته کاملاً درمان میشود. در این نوع زردی اساساً با تکیه بر تغذیه نوزاد با شیر مادر درمان صورت می‌پذیرد. زمانی که فرایند تکمیل کبد کودک انجام شد، میزان بیلی روبین نیز به تدریج کاسته میشود. البته برخی از بیماری‌های زمینه‌ای در کودک مانند دیابت، ژنتیک و نوع تغذیه او، بر ابتلای کودک زردی تاثیر زیادی دارد.
۲_همخوانی گروه خونی مادر و جنین: جالب است بدانید که پزشکان معتقدند که همخوان نبودن و یکسان نبودن گروه خونی کودک و مادر، منجر به ایجاد زردی در کودک میشود. به عنوان مثال اگر گروه خونی مادر A باشد و گروه خونی کودک B باشد؛ امکان دارد این مسئله کودک را در معرض سطح بالای بیلی روبین و یا کم خونی شدید و در موارد حادتر، نوزاد را در معرض خطر مرگ قرار دهد؛ چرا که با وجود این ناهمسانی نوعی آنتی بادی تولید میشود که مقدار بیلی روبین را افزایش خواهد داد. با توجه به اینکه در ماه‌های آخر بارداری گردش خون تسریع میشود، احتمال وارد شدن بیلی روبین به خون نوزاد فوق العاده بالا رفته؛ بنابراین جهت درمان این مسئله باید مادر در هفته بیست و هشتم بارداری و سه روز پس از زایمان، آمپولی به نام «ایمونوگلوبولین RH» تزریق نماید. البته این زردی معمولاً دو هفته طول خواهد کشید.
۳_زردی ناشی از شیر مادر: بعضی از مادران در شیرشان ماده‌ای وجود دارد که امکان جذب بیلی روبین را می‌کاهد و زمانی که این ماده از طریق شیر مادر به خون کودک انتقال پیدا می‌کند، باعث ایجاد زردی یا یرقان خواهد شد که درمان این نوع زردی زمان بیشتری نیاز دارد. معمولاً ۱۲ روز طول می‌کشد تا این زردی درمان گردد. از دیگر انواع رایج زردی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
_زردی فاویسم یا پرخونی که معمولاً در مادرانی که دچار مشکل تیروئیدی یا دیابتی هستند، رویت شده است.
_زردی پاتولوژیک یعنی زردی در روز اول تولد نوزاد
ادامه داشتن زردی نوزاد نشانه چیست؟
اگر پس از گذشت دو هفته از شروع درمان همچنان زردی وجود داشت و نوزاد بهبود پیدا نکرد، فوراً به دکتر اطفال مراجعه کنید. اگر این بیماری همچنان ادامه داشته باشد و در سنین بالاتر وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به یک بیماری زمینه‌ای مانند کم کاری تیروئید، عفونت ادراری و حساسیت به لاکتوز و شیر مادر وجود دارد.
زردی نوزاد چیست؟( نشانه‌های زردی نوزاد)
اکنون که با این بیماری تقریباً آشنا شدید، زمان آن رسیده تا علائم آن را بدانید. با شناخت این علائم به راحتی می‌توانید نسبت به درمان آن اقدامات لازم را به عمل آورید. معمولاً در دو روز ابتدایی تولد نوزاد، وی مرتباً تحت آزمایش و معاینه در بیمارستان است؛ لذا علائم زردی چند روز بعد از تولد خود را نشان می‌دهند که اصلی‌ترین آنها شامل زرد شدن پوست و سفیدی چشم هستند که اغلب روز دوم تا چهارم بعد از تولد این علائم دیده میشود. می‌توانید برای بررسی این بیماری با انگشتتان به آرامی بینی کودک یا پیشانی او را فشار داده و اگر بعد از فشار پوست نوزادتان به نظرتان زرد رنگ رسید، باید بدانید که احتمال دارد نوزاد به زردی مبتلا شده باشد. در صورتی که کودک زردی نداشته باشد؛ بعد از فشار دادن نواحی مختلف پوست صورت، بلافاصله پوست کمرنگ‌تر از رنگ طبیعی خود خواهد شد. توصیه ما این است که این کار را در محیطی که روشنایی مناسبی دارد، انجام دهید و ترجیحاً در نور طبیعی آفتاب انجام شود تا نتیجه دقیق‌تری را داشته باشد. در مواقعی زردی در نواحی پاها و شکم نوزاد دیده میشود که باید به آن دقت شود. یکی دیگر علائم وجود بیماری زردی یا یرقان در نوزادان، گریه‌های دائمی، امتناع از خوردن شیر مادر، داشتن دل درد، عدم امکان دفع و… می‌باشد. اگر با چنین شرایطی مواجه شدید، توصیه می‌کنیم با پزشک اطفال خود مشورت نمایید.
علائم زردی در کودکان چیست و چه کودکانی نیاز به بستری در بیمارستان دارند؟
همانطور که در قسمت‌های قبل اشاره کردیم، در صورتی که سطح بیلی روبین خون کودک بیشتر از ۵ میلی‌گرم بر دسی لیتر باشد، شرایط وی مطلوب نیست و حتماً برای درمان به کمک‌های پزشکی احتیاج دارد. اگر نوزاد زودرس باشد؛ در روز پنجم تا هفتم تولد میزان زردی او به بالاترین حد رسیده و شدیدترین علائم را تجربه می‌کند. در چنین شرایطی امکان دارد زردی نوزاد حتی تا دو ماه نیز طول بکشد. طبق نتایج آزمایش‌ها و جدول زردی نوزاد، مشخص شده است که در هر مرحله نوزاد به چه درمانی احتیاج دارد. البته تشخیص نوع درمان به عهده پزشک است و قطعاً بهترین راه همان راهی است که پزشک تجویز می‌کند. اگر سطح بیلی روبین بدن نوزاد بیش از حد بالا رود، احتمالاً به بستری در بیمارستان، قرار گرفتن در دستگاه و بودن تحت معاینات دائمی احتیاج دارد.
چه زمانی برای درمان یرقان نوزاد باید به پزشک مراجعه کرد؟
کودک باید در روزهای ۳ تا ۷ بعد از زایمان که معمولاً در این روزها میزان بیلی روبین به اوج خود می‌رسد، باید برای معاینات مربوط به زردی مورد بررسی قرار بگیرد. در صورتی که نوزاد بعد از زایمان از بیمارستان مرخص گردد، باید ۴۸ ساعت بعد جهت بررسی زردی به دکتر اطفال مراجعه کند. در صورتی که علائم زردی را در نوزاد مشاهده کردید یا عوارض ناشی از بیلی روبین بالا که نشان دهنده زردی شدید است، دیده شد، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. به عنوان مثال عوارضی مانند موارد زیر:
_پوست کودک زردتر شده است.
_چشم کودک رو به زردی تمایل دارد.
_دست پا یا شکم او زرد به نظر می‌رسد.
_نوزاد هیچ افزایش وزنی ندارد.
_به سختی از خواب بیدار میشود و در شیر خوردن ضعیف و ناتوان است.
_کودک بی‌قرار و ظاهرا بیمار به نظر می‌رسد.
چرا کودکان دچار زردی می‌شوند؟(علت زردی نوزادان)
تاکنون متوجه شدیم که اصلی‌ترین علت زردی نوزادان وجود بیلی روبین بیش از حد نرمال در بدن است. در واقع این ماده است که مسئول رنگ زرد در زردی نوزاد می‌باشد و از تخریب گلبول‌های قرمز پیر استفاده شده به وجود می‌آید. به شکل کلی نوزادان نسبت به بزرگسالان بیلی روبین بیشتری تولید می‌کنند؛ چرا که در روزهای اولیه تولد، گلبول قرمز بیشتری تجزیه می‌شوند که از تجزیه آنها بیلی روبین ایجاد میشود. در این میان کبد نیز روبین را از جریان خون گرفته و آن را به روده‌ها انتقال می‌دهد. ضمن اینکه نوزاد نابالغ کبدش هنوز تکامل پیدا نکرده است و قادر به تصفیه کامل بیلی روبین نیست؛ در نتیجه میزان بیلی روبین در بدن افزایش پیدا می‌کند. این نوع زردی را که به دلیل شرایط طبیعی نوزادان به وجود می‌آید، با نام زردی فیزیولوژیک نیز می‌شناسند که در روز سوم یا چهارم بعد از تولد آنها ظاهر میشود.
علت‌های شایع زردی نوزاد
ممکن است یک اختلال زمینه‌ای منجر به ایجاد زردی در نوزادان گردد. در چنین شرایطی این بیماری خیلی دیرتر یا خیلی زودتر از شکل شایع و فیزیولوژیک زردی ایجاد میشود. متخصصان معتقدند که شرایط مختلفی ممکن است منجر به ایجاد زردی گردد که این شرایط عبارت‌اند از:
_عفونت در خون
_ناسازگاری بین خون کودک و مادر
_کمبود آنزیم
_اختلال در عملکرد کبدی
_ ناهنجاری در گلبول‌های قرمز که منجر به تجزیه سریع آنها میشود
_خونریزی داخلی
_عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
_ ضمنا زردی کودکان ممکن است به دلیل خوب شیر نخوردن ایجاد شود که در چنین شرایطی باید از پزشک اطفال یا ماما روش‌های صحیح شیر دادن را یاد بگیرید.
زردی نوزاد و لامپ مهتابی
در فتوتراپی درمان با شکل خاصی از نور البته نه نور خورشید انجام میشود که در برخی از مواقع برای درمان زردی نوزاد از این روش بهره می‌گیرند؛ چرا که این روش به کبد نوزاد کمک می‌کند تا بتواند بیلی روبین را از خون جدا نماید. در واقع مهمترین هدف فتوتراپی این است که پوست نوزاد را تا جایی که امکان دارد در معرض نور قرار دهد.
زردی نوزاد و گروه خونی مادر
یکی دیگر از دلایل مهم برای ردیابی دقیق‌تر زردی نوزاد، ناسازگاری خونی بین او و مادرش است. در چنین شرایطی اگر مادر دارای گروه خونی O باشد و نوزاد گروه خونی A یا B داشته باشد؛ به دلیل آنکه خون مادر علیه سلول‌های A و B آنتی بادی تولید می‌کند، ممکن است زردی اتفاق بیفتد.
زردی نوزاد و مشکل کبد
در حالت نرمال باید ادرار نوزادی که تازه متولد شده است بی‌رنگ باشد. در صورتی که شاهد ادرار زرد رنگ کودک خود بودید و یا مشاهده کردید که مدفوع او کمرنگ است؛ این مسئله ممکن است نشانگر بیماری کبدی در نوزاد باشد و شما باید در چنین شرایطی بلافاصله پزشک یا ماما را در جریان گذاشته و این مسئله را جهت بررسی درجه زردی نوزاد گزارش کنید.
زردی نوزاد و خواب زیاد
اگرچه نوزادان معمولاً زیاد می‌خوابند؛ اما باید بدانید که عفونت یا زردی، باعث خواب آلودگی بیشتر آنها میشود. پس اگر چنین موردی را دیدید، با پزشک صحبت کنید.
زردی نوزاد همراه با تب خطرناک است؟
در صورت عدم درمان ممکن است زردی شدید کودک، منجر به انسفالوپاتی حاد بیلی روبین که نشان دهنده وجود سطوح بالا و سمی بیلی روبین در مغز نوزاد است، گردد. در چنین شرایطی ممکن است نوزاد تب کرده، بی‌حال شود، به شدت گریه کند یا از شیر خوردن امتناع نماید و بدن و گردن خود را به سمت عقب خم کند. در صورتی که با چنین مسئله‌ای مواجه شدید، بدون درنگ پزشک را در جریان بگذارید.
راه‌های تشخیص زردی نوزاد چیست؟
شما به عنوان والدین کودک موظف هستید که بعد از ترخیص او، دائماً نشانه‌های زردی را روی صورت و بدن کودکتان را کنترل کنید و در صورت وجود هر کدام از مشکلات نام برده شده، پزشک را در جریان بگذارید تا روند درمان انجام شود. البته پزشک به احتمال زیاد بر اساس ظاهر کودکتان، زردی را تشخیص خواهد داد. اما جهت تشخیص صحیح و قطعی باید میزان بیلی روبین در خون کودک شما اندازه‌گیری گردد. با این اندازه‌گیری شدت زردی مشخص شده و دوره زمانی درمان تعیین می‌گردد. اقدامات تشخیصی زردی و اندازه‌گیری میزان بیلی روبین بدن نوزاد شامل موارد زیر است:
_معاینه فیزیکی
_نمونه برداری از کبد نوزاد
_آزمایش خون نوزاد
_تست بیلی روبین پوستی که در این تست از طریق وسیله‌ای به نام بیلی روبینومتر و دستگاهی که انعکاس نور مخصوصی را از طریق پوست اندازه‌گیری می‌کند، انجام خواهد شد.
_آزمایش خون و ادرار برای تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای که ممکن است در برخی از اوقات پزشکان از شما بخواهند که این آزمایش را برای نوزاد انجام دهید.
درمان زردی نوزادی چیست؟
همانطور که قسمت‌های قبل نیز گفتیم معمولاً زردی‌های خفیف در طی مدت ۱۵ تا ۲۰ روز به شکل خود به خود بهبود پیدا می‌کند. در مواردی که زردی نوزاد در حد متوسط تا شدید باشد، باید در بیمارستان بستری گردد. به طور کلی درمان‌های مربوط به کاهش سطح بیلی روبین خون نوزاد عبارت‌اند از:
- نور درمانی( فتوتراپی): در این نوع درمان کودک شما را زیر یک لامپ مخصوص که نور را در طیف‌های سبز و آبی منتشر می‌کند، قرار می‌دهند. این نور باعث میشود ساختار و شکل مولکول‌های بیلی روبین عوض شده و از طریق مدفوع و ادرار دفع گردد. پوشش نوزاد در فتوتراپی فقط پوشک و یک محافظ چشم جهت جلوگیری از صدمه اشعه به چشم‌هایش می‌باشد. البته در بعضی از موارد کودک حتی با وجود قرار گرفتن تحت درمان فتوتراپی، به بستری شدن در بیمارستان نیز احتیاج دارد. بعضی از خانواده‌ها نیز دستگاه فتوتراپی یا زردی نوزاد را اجاره می‌کنند و طبق دستورات و تجویز پزشک از آن در خانه استفاده می‌نمایند.
- ایمونو گلوبولین داخل وریدی: قبلاً گفتیم که بیماری زردی ممکن است به دلیل تفاوت نوع گروه خونی نوزاد و مادر رخ دهد که در چنین شرایطی آنتی بادی از بدن مادر به بدن نوزاد منتقل خواهد شد و این مسئله منجر به تجزیه سریع گلبول‌های قرمز بدن نوزاد می‌گردد. اما یکی از راه‌های درمان زردی، تزریق وریدی یک ایمونوگلوبولین است که با انجام این کار زردی کم شده و نیاز به انتقال خون کاهش پیدا می‌کند. مونوگلوبولین نوعی پروتئین است که قادر است میزان آنتی بادی را کاهش دهد.
- انتقال خون: اگر زردی نوزاد آنقدر شدید بود که به درمان‌های مختلف پاسخ نداد، ممکن است پزشکان انتقال خون را برای نوزاد تجویز کنند. در چنین شرایطی مقدار کمی از خون نوزاد گرفته شده و خون اهدایی از فرد دیگری جایگزین آن میشود؛ در نتیجه در خون نوزاد، آنتی بادی‌های مادر و بیلی روبین رقیق خواهد شد. معمولا انجام این کار باید در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان صورت پذیرد.
سریع‌ترین راه درمان زردی نوزاد چیست؟
تاکنون سریع‌ترین راه جهت بهبود زردی نوزادان، روش فتوتراپی یا نوردرمانی است که به عنوان سریع‌ترین روش شناخته شده است.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی زردی نوزاد چه هستند؟
در صورتی که نوزاد متولد شده زردی شدیدی نداشته باشد، پزشک می‌تواند با تغییراتی در تغذیه نوزاد این مسئله را برطرف نماید. در واقع تغییر برنامه غذایی، سطح بیلی روبین را کم کرده و منجر به درمان نوزاد خواهد شد. به مادران پیشنهاد می‌کنیم که اگر در این خصوص نگرانی یا سوال خاصی دارند، بلافاصله آن را با پزشک در میان بگذارند. موارد زیر را می‌توان جزو درمان‌های خانگی بدون حضور در دکتر و بیمارستان برای زردی نوزاد دانست:
-تغذیه مکرر: این بدان معناست که باید مادر شیر بیشتری را در اختیار نوزاد بگذارد تا در نتیجه روده او حرکت بیشتری داشته و این مسئله باعث دفع مدفوع بیشتر بشود و میزان بیلی روبین در خون نوزاد کاهش پیدا کند.
-تغذیه تکمیلی: در صورتی که کودک شما در تغذیه با شیر مادر دچار مشکل شده باشد، یا کاهش وزن داشته باشد و یا اینکه به دلیل از دست دادن آب بدن با مشکل خشکی و کم آبی مواجه شده باشد، میشود که دو تا سه روز به او شیر خشک بدهید و پس از آن مجدداً شیر مادر را به او بخورانید. همچنین می‌توانید از گزینه‌های مناسب تغذیه‌ای برای نوزادتان استفاده کنید، البته با مشورت پزشک.
درمان زردی نوزاد در طب سنتی
خوشبختانه در طب سنتی درمان‌های زیادی برای برطرف کردن زردی نوزاد وجود دارد. توصیه ما این است که برای بهره‌گیری از هرگونه دارو یا گیاه خاص جهت درمان زردی نوزاد، حتماً با پزشک مشورت کنید. دقت کنید که بعضی از این درمان‌ها باورهای غلطی هستند که ممکن است شرایط زردی نوزاد را بدتر کنند. در طب سنتی استفاده از مایعات زیاد مانند آب زیاد، آب لیمو، آب انگور، آب تربچه، آب نیشکر و… توصیه می شود. همچنین به درمان‌های زیر که در طب سنتی به آن تاکید شده است نیز توجه کنید:
۱_شیر خشت: این ماده از نوعی گیاه به دست می‌آید که از گذشته تاکنون به عنوان درمان زردی نوزاد، مورد استفاده قرار گرفته است. در واقع تحقیقات امروزی نیز ثابت می‌کند که یک قطره از شیر خشت اصل خوراکی همراه با فتوتراپی می‌تواند تاثیر زیادی بر بیماری زردی یا یرقان داشته باشد.
۲_زردی نوزاد و عرق کاسنی: حمام دادن نوزاد با آب ولرم و عرق کاسنی در درمان یرقان بسیار تاثیرگذار است.
۳_ترنجبین و آب: برای بهره‌گیری از این روش درمانی، حوله تمیز را در مخلوط جوشانده ترنجبین و آب خیس کنید و پس از اینکه خنک شد، آن را روی پیشانی و پشت گوش نوزادان قرار دهید و نتایج مثبتی را خواهید گرفت.
۴_حجامت نوزادان: ممکن است برایتان خیلی عجیب باشد؛ اما باید بدانید که یکی از راهکارهای درمانی برای زردی یا یرقان در طب سنتی، حجامت کردن کودکان است. در چنین شرایطی پشت گوش نوزاد را خراش کوچکی می‌دهند تا خون اضافی آن خارج گردد. به شدت مراقب باشید که این مورد در یک شرایط محیطی بسیار بهداشتی و زیر نظر متخصص انجام گردد.
۵_عناب دم کرده یا خام: در صورتی که مادر عناب بخورد، شیرش خنک شده و همین مسئله منجر به کاهش دمای بدن نوزاد میشود؛ در نتیجه زردی نوزاد تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند. به طور کلی این را بدانید که بر اساس طب سنتی جهت کاهش میزان بیلی روبین در خون و کاهش زردی نوزادان، رژیم غذایی مادر باید خنک باشد.
۶_خاکشیر برای زردی نوزاد: خاکشیر نیز جزو گزینه‌هایی است که در طب سنتی برای درمان بیماری یرقان یا زردی نوزادان کمک کننده است و تاکنون هیچ موردی از نارضایتی از مصرف خاکشیر برای زردی نوزاد گزارش نشده است.
رژیم غذایی مادر برای نوزاد دچار زردی چیست؟
علاوه بر موارد نام برده شده در مقاله، موردی که روی درمان زردی نوزادان بسیار تاثیر می‌گذارد، رژیم غذایی مادر و تغذیه وی در دوران بارداری است. در این دوران مادران بهتر است از خوراکی‌های خنک مانند خاکشیر، عرق شاتره، کاسنی و… استفاده نمایند؛ بدین ترتیب شیر آنها خنک‌تر میشود و بیلی روبین اضافی آن دفع می‌گردد. موارد دیگری نیز هستند می‌توانند آنها را به رژیم غذایی خود جهت درمان زردی نوزادان اضافه کنند که عبارت‌اند از:
_سبزیجاتی نظیر اسفناج و کرفس
_میوه‌هایی مانند هندوانه، لیمو ترش، لیمو شیرین، سیب و…
_خوردن آب هندوانه و آب سیب همراه با نبات
_استفاده از روغن زیتون در انواع غذاها و سالادها
_خوردن لبنیات
_خوردن چای
_خوردن دوغ در کنار غذا
_استفاده بیشتر از گوشت‌های سفید نظیر گوشت ماهی و گوشت مرغ
همچنین می‌توانید شیر برنج، عدسی و فرنی را نیز به رژیم غذایی‌تان بیفزایید. ضمنا باید غذاها و خوراکی‌هایی مانند بادمجان، توت، کنجد، پرتقال، پسته، بادام زمینی و… که طبع گرمی دارند، کمتر مصرف شوند. البته هرگونه تغییرات در رژیم غذایی مادران باردار یا شیرده باید با مشورت پزشک متخصص صورت پذیرد؛ چرا که در غیر این صورت ممکن است عوارض دیگری را به همراه داشته باشد.
از کجا بفهمیم زردی خوب شده است؟
این سوال بیشتر مادرانی است که نوزادشان پس از تولد، با زردی مواجه شده است. در پاسخ به این سوال باید بگوییم که باید در چنین شرایطی نوزاد، آزمایش‌های دوره‌ای را انجام دهد تا میزان بیلی روبین خونش مشخص گردد. در چنین شرایطی روند بهبود به شکل صحیحی پیگیری میشود. معمولاً بعد از گذشت ۱۵ روز علائم زردی نوزاد از بین می‌رود و رنگ چشم و پوست وی به حالت عادی برمیگردد. همچنین دیگر نشانه‌ای از قولنج کردن یا مشکلات گوارشی در نوزاد نیست و گریه‌های مداوم او تا حد زیادی کاهش پیدا کرده است. اگر زردی نوزاد شما ناشی از بیماری دیگری نباشد، قطعاً وضعیت وی به حالت کاملاً طبیعی برمیگردد.
بهترین پزشک برای تشخیص و درمان بیماری زردی نوزاد کیست؟
برای تشخیص بیماری زردی و پیگیری اقدامات مربوط به درمان آن باید به متخصصین اطفال که در این زمینه تجربه لازم را دارند و دارای اعتبار و سابقه هستند، مراجعه نمایید تا پس از انجام بررسی‌های فیزیکی اولیه و آزمایش‌های لازم، بهترین روش را برای درمان نوزادتان به شما پیشنهاد دهند.
عوارض زردی نوزادان چیست؟
بیشتر نوزادان بیماری زردی یا یرقان به شکل طبیعی درمان میشود و عارضه خاصی را نخواهد داشت؛ به جز مواردی نظیر عوارض زایمان زودرس. اما اگر میزان افزایش غیر طبیعی بیلی روبین در بدن نوزاد به موقع درمان نشود, ممکن است وجود زیاد و زردی شدید باعث اثر منفی به مغز و خون و بروز مشکلات عصبی و غیر قابل جبرانی برای نوزادان گردد که البته این مسئله به ندرت پیش می‌آید. در اینجا می‌خواهیم شما را با رایج‌ترین عوارض عدم رسیدگی و درمان به موقع به زردی نوزاد آشنا سازیم:
_آنسفالوپاتی حادبیلی روبین: میزان بیلی روبین زیاد برای سلول‌های مغزی فوق العاده خطرناک است؛ در نتیجه اگر نوزادی به زردی شدید مبتلا شده باشد، امکان منتقل شدن بیلی روبین به مغز او وجود دارد که در علم پزشکی به این شرایط آنسفالوپاتی حاد بیلیروبین گفته میشود و باید در اسرع وقت و به موقع درمان شود تا از آسیب‌های بیشتر به نوزاد پیشگیری گردد. در چنین شرایطی احتمالاً نوزاد با علائمی از قبیل گریه با صدای بالا، تب و لرز، به سختی از خواب بیدار شدن، تغذیه ضعیف و بد، خم شدن گردن و سر به عقب و… مواجه میشود.
_کرنیکتروس: این بیماری در واقع سندرومی است که در صورتی که آنسفالوپاتی حاد بیلی روبین، آسیب دائمی به مغز وارد کند، اتفاق خواهد افتاد که در چنین شرایطی علائمی مانند موارد زیر در بدن نوزاد به وجود می‌آید:
- رشد نامناسب مینای دندان
- از دست دادن شنوایی
- مشکلات بینایی مانند نگاه دائمی به سمت بالا و حرکات غیر قابل کنترل و غیرارادی
- فلج مغزی
به همین دلیل است که پزشکان توصیه می‌کنند نسبت به درمان به موقع و راه‌های درمانی زردی اقدامات لازم را به عمل آورید؛ زیرا برخی از والدین فکر می‌کنند به دلیل اینکه زردی جزو بیماری‌های شایع در میان نوزادان است، خود به خود برطرف میشود و آن را دست کم می‌گیرند. اما باید در صورت بروز این عوامل، به مراقب نوزادان باشید و همه موارد خطرساز را دور کنید و اقدامات لازم را جهت درمان سریع به موقع نوزاد انجام دهید.
عوامل موثر بر تشدید زردی نوزاد چیست؟
در بیماری زردی سوالاتی از قبیل زردی نوزاد از کی شروع میشود، تا کی ادامه دارد، یا مهمترین عوامل خطر ساز برای زردی که منجر به عوارض می‌گردد کدام است پیش می‌آید که در اینجا می‌خواهیم شما را با این موارد آشنا سازیم:
° تولد زودرس: اگر کودک شما پیش از هفته ۳۸ بارداری متولد گردد؛ امکان دارد مانند یک نوزادی که دقیقاً سر وقت به دنیا آمده است، قادر به پردازش بیلی روبین نباشد. از طرفی نوزاد نارس ممکن است کمتر غذا خورده و حرکت روده‌اش کاهش پیدا کند و این مسئله باعث میشود بیلی روبین کمتری از طریق مدفوع دفع گردد.
° کبودی در طول تولد: بعضی نوزادان هنگام زایمان کبود می‌شوند. از طرفی خونریزی‌های زودرس باعث میشود سطح بالاتری از بیلی روبین که ناشی از تجزیه گلبول‌های قرمز است، در خون وجود داشته باشد.
° گروه خونی: در صورتی که گروه خونی مادر و کودک متفاوت باشد، امکان دارد نوزاد آنتی بادی‌هایی را از طریق جفت از بدن مادر دریافت کند که این مسئله باعث تجزیه غیر طبیعی و سریع گلبول‌های قرمز بدنش خواهد شد.
° شیر دادن: فرزندانی که با شیر مادر تغذیه می‌کنند؛ علی الخصوص آنهایی که دچار مسئله تغذیه ناکافی از شیر مادر هستند، بیشتر در معرض مبتلا شدن به زردی قرار دارند. کاهش کالری دریافتی و کاهش آب بدن، عوامل زردی را تشدید کند. اگرچه متخصصان هنوز هم به دلیل مزایای زیادی که شیر مادر دارد، خوردن آن را برای نوزادان توصیه می‌کنند؛ اما شما به عنوان مادر باید اطمینان حاصل کنید که کودکتان به اندازه کافی شیر خواهد خورد. اگر چنین اطمینانی را ندارید، بهتر است با پزشک و مشورت کنید؛ زیرا کودک باید مایعات را به اندازه کافی مصرف کند و اصطلاحا بدنش هیدراته باشد.
خطرات زردی نوزاد٫ زردی نوزاد تا چند روزگی خطرناک است؟
عواملی که در قسمت زیر از آنها یاد میشود در بروز زردی نوزاد خطرناک هستند:
_محیط و تغذیه نامناسب نوزاد
_استفاده از مواد مخدر و سیگار کشیدن مادران در حین بارداری و شیردهی
_ مصرف بیش از اندازه غذاهای تند یا غذاهایی که طبع گرم دارند.
_مصرف برخی از سبزیجات خام مانند بادمجان پیاز سیر
_استفاده از برخی از ادویه‌های خاص که منجر به بروز حساسیت غذایی کودک خواهد شد.
_ خوردن غذاهای سنگین و دیر هضم مانند فست فود و کله پاچه در دوران شیردهی
_ استفاده از برخی داروهای شیمیایی در دوران شیردهی و بارداری
پیشگیری از زردی نوزاد چگونه است؟
جلوگیری و پیشگیری از بیماری زردی برای نوزادان، داشتن تغذیه کافی و مناسب است. در واقع نوزادانی که از شیر مادرشان تغذیه می‌کنند، باید در هفت روز اول تولد در طول روز ۸ الی ۱۲ بار شیر بخورند و نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می‌کنند، در هفت روز اول تولد هر دو تا سه ساعت باید یک یا دو اونس شیر خشک دریافت کنند.
نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
پزشکان معتقدند که زردی نوزاد جزو اولین بیماری‌ها و دردسرهای والدین است. در صورتی که شما نیز این مشکل را تجربه کرده‌اید و با آن روبرو شده‌اید، باید به پزشک متخصص مراجعه کرده و با ایشان مشورت نمایید تا با انجام روند درمانی، زردی نوزاد از بین رود و پیش از اینکه این بیماری به یک مشکل جدی تبدیل شود، آن را درمان کنید.
پرسش‌های متداول
۱_اگر زردی نوزاد زیاد باشد، چه میشود؟
اگر میزان زردی نوزاد زیاد باشد، امکان دارد در صورت عدم درمان، منجر به آسیب‌های شدید مغزی گردد.
۲_آیا زردی نوزاد دو ماهه خطرناک است؟
بله ممکن است برای نوزادان دو ماهه بروز زردی خطراتی را به همراه داشته باشد. اگر زردی با تب همراه باشد و در چنین شرایطی نوزاد بی‌حال شود، ممکن است خطر بیشتر باشد و باید به سرعت به پزشک مراجعه شود.
۳_زردی بچه از چیست؟ زردی پوست کودک نشانه چیست؟
این عارضه نمایانگر یک بیماری به نام هیپربیلیروبینیومی است که معمولاً نوزادان تازه متولد شده به آن دچار می‌شوند و در این بیماری پوست بدن زرد رنگ بوده و سفیدی چشم نیز رو به زردی می‌گراید.
۴_دستگاه زردی نوزاد ضرر دارد؟
به هیچ وجه، این دستگاه برای درمان نوزادان ساخته شده است و از آنجایی که نوزاد مدت زمان کمی در آن قرار می‌گیرد، هیچ خطری برای او نمی‌آورد.
۵_بازگشت زردی نوزاد پس از درمان ممکن است؟
میزان بیلی روبین موجود در خون نوزاد ممکن است ۲۴ ساعت بعد از قطع درمان فتوتراپی، مجدداً بالا رود؛ اگرچه این مسئله فوق العاده نادر است، اما در چنین شرایطی نیاز به درمان‌های بیشتر و پیگیری‌های به موقع دارید.
۶_زردی نوزاد باید روی چند باشد؟
طبق نظر متخصصان میزان زردی مناسب نوزاد باید روی عدد تا ۱۸ میلی‌گرم در دسی لیتر باشد.
۷_زردی نوزاد به خاطر شیر مادر است؟
در بیشتر مواقع مادرانی که برای اولین بار شیردهی را آغاز می‌کنند، ممکن است این مسئله برایشان وجود داشته باشد. اما به مرور زمان با عرضه مداوم شیر به نوزاد، سطح بیلی روبین بدن نوزاد کم شده و زردی نیز کاهش پیدا می‌کند.
۸_زردی نوزاد با چی رفع میشه؟ با حجامت ممکن است؟
برای درمان این بیماری روش‌های مختلفی وجود دارد؛ اما در موارد خطرناک و اورژانسی، احتمالاً باید خون نوزاد با خون اهدا کننده جایگزین شده تا میزان بیلی روبین آن به سرعت کاهش پیدا کند.
