علت تاخیر در راه افتادن کودکان
نگاه کردن به فرایند رشد کودکان برای والدین بسیار لذت بخش است. راه رفتن نیز یکی از اتفاقاتی است که ممکن است در سنین مختلفی برای کودکان ایجاد شود. برخی از آنها در یک سالگی شروع به راه رفتن می‌کنند، بعضی دیگر دیرتر. در مقاله امروز ما می‌خواهیم به بررسی علت تاخیر در راه افتادن کودکان بپردازیم. پس لطفاً تا انتهای مطلب همراه ما بمانید.
تاخیر در راه افتادن کودکان
در صورتی که کودک نرمال باشد، در سال اول تولدش به بسیاری از توانمندی‌ها مانند نگه داشتن اجسام، غلت زدن، خزیدن، نشستن و… دست پیدا می‌کند. راه رفتن نیز جزو توانمندی‌هایی است که معمولاً کودکان در اواخر سال اول زندگی آن را آغاز کرده و رفته رفته در این زمینه پیشرفت می‌کند. البته ممکن است برخی از کودکان تا یک سال و نیمگی قادر به ایستادن یا راه رفتن نباشند. کودکانی به اختلال تاخیر در راه افتادن مبتلا بوده و باید توسط پزشک معاینه شوند تا علت اصلی مشکلشان معین شده و طبق آن روند درمانی آنها انجام گردد. اگر کودکتان ۱۶ ماه سن دارد اما راه نمی‌رود، ممکن است نگران این مسئله شوید که کودک از همسالان خود عقب نماند. نگرانی شما قابل درک است؛ اما در صورتی که کودک شما می‌تواند سایر مهارت‌های حرکتی نظیر تنهایی ایستادن، بالا رفتن از مبل و تخت، پریدن و… را به خوبی انجام دهد، به احتمال زیاد مشکل راه نرفتن او نیز به زودی برطرف خواهد شد و شما ظرف مدت زمان کوتاهی شاهد اولین قدم‌هایش خواهید بود. البته در بعضی از مواقع به دلیل نارس به دنیا آمدن کودک، ممکن است وی دیرتر از هم سن و سالان خود راه برود. معنای این جمله این نیست که اگر کودکتان نارس به دنیا آمد، بلافاصله در رابطه با نحوه راه رفتن و مسائل مربوط به آن دچار ترس و وحشت شوید؛ زیرا همه این مسائل احتمالی بوده و جای نگرانی ندارد.
اما می‌توانید توجه به سن تعدیل شده کودک خود کنید و بر اساس تاریخ زایمانتان، آن را تعیین نمایید. ممکن است از خود بپرسید چطور می‌توانم این کار را انجام دهم؟ اجازه دهید این مورد را با یک مثال برایتان تشریح کنیم. اگر شما کودکی ۱۴ ماهه دارید، اما سه ماه زودتر از موعد فرزندتان را به دنیا آورده‌اید؛ لذا سن تعدیل شده کودکتان ۱۱ ماهگی است. پس احتمالاً دو یا سه ماه دیگر زمان لازم است تا کودک شما راه رفتن و تعادل را یاد بگیرد. در نهایت اگرچه بیشتر مشکلات مربوط به راه رفتن کودکان و نوزادان به نقص تکاملی آنها ارتباط پیدا می‌کند؛ آنها با گذشت زمان و به شکل خود به خود برطرف می‌شوند. اما متخصصین و اطفال چند بیماری رایج را که جهت علت تاخیر در راه افتادن کودکان ۱۸ ماهه و بزرگتر وجود دارند را مشخص کرده‌اند که شما می‌توانید ضمن مشورت با پزشک متخصص، همه ابهامات و نگرانی‌های خود را برطرف کرده و در زمینه دیر راه افتادن فرزندتان مشاوره‌های لازم را دریافت کنید.
علائم تاخیر در راه افتادن کودکان
در اینجا بهتر است ابتدا با مراحل طبیعی تکامل جسمی راه رفتن نوزاد و یا کودک آشنا شوید؛ زیرا وجود نقص در هر مرحله ممکن است منجر به راه نرفتن کودک ۲ ساله یا حتی سه ساله شما گردد. با گذشت زمان ماهیچه‌های پاهای کودکان رشد کرده، تقویت می‌شوند و به تدریج راه رفتن را یاد می‌گیرند. اما پاهای نوزاد تازه متولد شده قادر به تحمل وزن خویش نیست و نوزاد معمولا در سن ۶ یا ۷ ماهگی، از طریق خزیدن شروع به حرکت می‌کند. در همین سن و سال است که نوزادان با کمک پدر و مادرشان در حالت ایستاده نگه داشته می‌شوند و شروع به پریدن به بالا و پایین می‌کنند. این کارها ماهیچه‌های پای کودک شما را تقویت کرده و در واقع آمادگی لازم جهت برداشت اولین قدم‌ها را در او پدید می‌آورد.
پس از مدتی وقتی که کودکتان به سن ۸ تا ۹ ماهگی رسید، سعی می‌کند با استفاده از وسایلی مانند میز و صندلی خود را از مبل، تخت و… بالا بکشد و دیده می‌شود که کودکان شیئ‌ای را گرفته و پاهایشان را بالا و پایین می‌برند که این مسئله نیز نمایانگر این است که کودک علاقه دارد راه برود. زمانی که کم کم کودک تعادل خود را بیشتر کرده و شروع به راه رفتن می‌کند، اعتماد به نفسش فوق العاده زیاد شده و در این شرایط خیلی علاقه دارد که به تنهایی بایستد. از طرفی این چالش بزرگ پیش روی اوست که چطور می‌تواند قدم‌هایش را با یکدیگر هماهنگ کرده و روی زمین نیفتد. معمولاً طی چرخه تکاملی راه رفتن کودک این مرحله به دلیل داشتن ترس کودک از راه رفتن، کمی طولانی و زمانبر است. اما علت اینکه برخی از نوزادان سریعتر از دیگران به راه می‌افتند، میزان قدرت ماهیچه‌های پای آنهاست؛ چرا که هر نوزادی در سنین مختلفی دارای قدرت ماهیچه‌ای متفاوتی از دیگری است. بعضی از نوزادان اولین گام‌های خود را در ۱۰ ماهگی برداشته، در حالی که برخی دیگر در یک سالگی شروع به گام برداشتن می‌کنند. در اینجا برخی از علامت‌های تاخیر در راه افتادن کودک را عنوان می‌کنیم:
_اگر تا ۹ ماهگی کودکتان نتوانست بدون حمایت دیگران روی صندلی مخصوص کودک بنشیند، احتمالاً با تاخیر در راه رفتن مواجه می‌شود.
_اگر کودک نتواند تا یک سالگی بدون کمک پدر و مادرش بایستد، احتمالاً در راه رفتن تاخیر دارد.
_اگر کودک در بازه زمانی ۱۶ ماهگی تا ۲۳ ماهگی موفق نشد به شکل پیوسته راه برود، این مسئله نیز نشانگر تاخیر در راه افتادن کودک است.
_در صورتی که فرزندتان دائماً روی انگشتان نوک پایش راه می‌شود، احتمال دارد که در راه افتادن کمی تاخیر داشته باشد.
کودکانی که به چنین اختلالی مواجه هستند احتمالاً در سایر مراحل مهم تکامل خودشان، همچون بالا نگه داشتن سر، نشستن، غلطیدن، سفت شدن ساختار گردن و… نیز پیشرفت کندی داشته و دچار نقص می‌شوند. اگر فرزندتان در ۱۶ تا ۲۳ ماهگی راه نرفت، بهتر است جهت بررسی قدرت عضلانی و انعطاف پذیری و دامنه حرکتی مفاصلش، او را نزد به پزشک ببرید. ضمنا تاخیر در راه افتادن می‌تواند یک علامت هشدار جدی اولیه برای دیستروفی عضلانی و سایر شرایط ژنتیکی و فلج مغزی باشد. برای اطمینان خاطر بیشتر، نوزاد یا کودک را به متخصص ارتوپد برده تا در رابطه با اختلالات نام برده شده نظر خود را اعلام نماید.
علت تاخیر در راه افتادن کودکان چیست؟
بنابر آنچه در قسمت‌های گذشته گفتیم، علت راه نرفتن کودکان تا ۲۲ ماهه می‌تواند ناشی از مشکلات مغزی یا مشکلات ماهیچه‌ای یا حتی یک مشکل ساده نظیر کمبود ویتامین D باشد. در ادامه می‌خواهیم ضمن توضیحات بیشتر، دلایل تاخیر در راه افتادن کودکان را تشریح کنیم.
- دیستروفی عضلانی: این واژه نام یک بیماری عصبی عضلانی بوده که ریشه وراثتی دارد و ماهیتش پیشرونده است و به طور کلی، جزو یکی از شایع‌ترین دلایل تغییر در راه افتادن کودکان به شمار می‌رود. این بیماری نیاز به مراقبت فوری پزشکی داشته؛ زیرا باعث ضعف در عضلات خواهد شد. البته آتروفی عضلانی-نخاعی نیز جزو دلایل تاثیرگذار در تاخیر در راه افتادن کودکان است که این بیماری نیست ژنتیکی و ارثی است و در آن اعصاب بدن مورد حمله قرار خواهند گرفت و نتیجه این اتفاق، ایجاد اختلال در روند طبیعی کنترل بدن می‌باشد.
- اختلالات عصبی: بعضی از اختلالات عصبی نظیر سندروم داون یا مونگولیسم و فلج مغزی می‌توانند روند راه رفتن کودک را به تاخیر اندازند. صورتی که به نشانه‌ها و علائم چنین بیماری‌هایی توجه شود، می‌توان به موقع آن را کنترل و درمان نمود؛ زیرا اگر درمان چنین بیماری‌هایی زودتر شروع شود، میزان آسیب‌ها به مراتب کمتر خواهد شد.
- کمبود ویتامین D: وجود مقادیر کافی از این ویتامین در کنار کلسیم نقش فوق العاده مهمی در رشد استخوانی کودکان دارد؛ به همین دلیل اگر تاخیری در راه رفتن کودک شما بود، ممکن است یکی از دلایل احتمالی آن فقدان ویتامین D باشد. در چنین شرایطی با پزشک مشورت کرده و با تجویز ایشان، شربت ویتامین D یا قطره آن را به نوزادتان بخورانید تا مشکل به راحتی برطرف گردد.
- راشیتیسم: بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان با تاخیر راه افتادن کودک ارتباط مستقیمی داشته و مطالعات علمی نیز این مسئله را به اثبات رسانده‌اند. اما در صورتی که راشیتیسم به مرحله پیشرفته‌ای نرسیده باشد، برگشت پذیر بوده و با درمان به موقع می‌توان راه رفتن کودک را اصلاح کرد. کودکانی که به این بیماری مبتلا هستند، ساختار استخوان‌هایشان نرم است و خمیدگی دارد. همچنین رشد استخوان‌ها ناقص بوده و ریسک شکسته شدن آنها افزایش پیدا می‌کند؛ چون پاها حالت پرانتزی گرفته و شکل نامتقارنی دارد که این موضوع قطعاً راه رفتن کودک نوپا را به شدت تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد.
- کم کاری تیروئید: تیروئید کم کار می‌تواند تاثیرات منفی روی بدن کودکان بگذارد. از جمله اینکه تکامل راه رفتن او را به تاخیر بیندازد؛ زیرا عملکرد ضعیف تیروئید می‌تواند باعث ضعف عضلانی شده و تاخیر در راه رفتن کودک را ایجاد کند. توصیه ما این است در چنین شرایطی بلافاصله با پزشک متخصص غدد کودکان مشورت کرده تا روند درمانی با سرعت بیشتری انجام شود.
- تاخیر در بروز مهارت‌های حرکتی و راه رفتن: بعضی از کودکان مهارت‌های حرکتی خویش را به تاخیر می‌اندازند و همین مسئله موجب می‌شود که نسبت به سایر بچه ها دیرتر به راه بیفتند. متخصصان اعتقاد دارند که دلایل متعددی برای این تاخیر وجود دارد که بیشتر آنها به شخصیت کودک ربط دارد. مثلاً ترس او از راه رفتن، می‌تواند از احساس اعتماد به نفسش برای بروز مهارت‌های حرکتی بکاهد و همین مسئله منجر به دیر راه رفتن او گردد.
- هیپوتونیا: پیپوتونیا وضعیتی است که در آن شخص روی بدن خود کنترل کمتری داشته باشد و کودکانی که این علائم را دارند، با اختلال تاخیر در راه رفتن روبرو خواهند شد. البته این وضعیت امکان دارد در اثر صدمه‌های مغزی ایجاد شده باشد. همچنین ممکن است نشئت گرفته از اختلالات عضلانی و ناهنجاری‌های مربوط به ماهیچه‌ها باشد. عامل دیگر این مسئله نیز عفونت است.
بعد از اینکه معاینه کامل کودک توسط پزشک اطفال انجام شد و سابقه خانوادگی وی نیز کاملاً مورد بررسی قرار گرفت؛ در صورتی که فقط علائم تاخیر در راه رفتن وجود داشت، احتمالاً پزشک آزمایش خونی را جهت بررسی سطح کراتینین فسفوکیناز تجویز می‌کند که نتیجه این آزمایش، جهت تشخیص بیماری دیستروفی عضلانی اهمیت فوق العاده زیادی دارد. بیشتر کودکانی که معرض خطر مبتلا شدن به فلج مغزی هستند یا ویژگی‌های غیر نرمالی دارند، جهت ارزیابی‌های فوری و بهتر باید به متخصصان مغز و اعصاب مراجعه کنند. در صورت وجود ناهنجاری‌های عضلانی اسکلتی نیز قطعاً کمک یک متخصص ارتوپد برای تشخیص و پیگیری روندهای درمانی خیلی مهم و تاثیرگذار است.
انواع روش‌های درمان تاخیر در راه افتادن کودکان
در صورتی که مطالب مقاله را تا اینجا خوانده باشید، احتمالاً این سوال برایتان پیش آمده است که چطور می‌توانیم به راه رفتن کودک خود کمک کنیم؟ اگر کودکتان با سرعت کمتری تکامل حرکتی خود را دارد، اصلاً نگران نشوید. برخی از والدین فکر می‌کنند که این مسئله نمایانگر این است که کودکشان نمی‌تواند تا آخر عمر راه برود. اما باید بدانید که این تفکر اشتباه است و شما می‌توانید علت آن را یافته و پیگیری‌های لازم را برای درمان داشته باشید.
کودکانی که تا ۱۴ ماهگی راه رفتن را آغاز نمی‌کنند، احتیاج به تمرین بیشتری دارند. پس شما به عنوان والد موظفید در برداشتن اولین قدم‌های کودک به او کمک کنید و مراقبش باشید؛ یعنی زمانی که کودک در حال ایستاده است، دست‌های او را به آرامی گرفته و سعی کنید به طرق مختلف او را به راه رفتن هدایت کنید. در این میان می‌توانید از خلاقیت‌های متفاوتی نیز بهره بگیرید. به عنوان مثال تشویق‌هایی را برای او در نظر بگیرید. وسیله‌ای را برایش مشخص کرده که با برداشتن آن، شما کودک را تشویق می‌کنید، به روی او می‌خندید و… در واقع با انجام چنین تمریناتی به کودکتان یاد می‌دهید که چطور بتواند پاهایش را از روی زمین بلند کرده و آن را زمین بگذارد و حرکت نماید. ضمناً در همین حین عضلات پای کودک قوی‌تر شده و وضعیت تعادلی‌اش بهبود پیدا می‌کند.
بعضی از والدین به دلایل مختلفی تمایل دارند نوزاد خود را در خانه نگه دارند. اما این را باید بدانید که هر چقدر فرزندتان برای جنب و جوش و بازی در فضای آزاد باشد، فرصت‌های بیشتری برای راه رفتن مستقل و تحرک در اختیارش قرار داده می‌شود. فضای بیرون متنوع‌تر بوده و جذابیت‌های بیشتری دارد؛ در نتیجه کودک به جستجو و کند و کاو تمایل پیدا کرده و دوست دارد به وسایل مختلف موجود در فضای بیرون نزدیک شود که این مسئله خود یک مشوق برای راه رفتن او می‌باشد. لذا پیشنهاد می‌کنیم فرزند خود را در مکان‌های امنی مانند پارک ببرید تا فرصت غلت زدن، خزیدن و بالا و پایین رفتن را داشته باشد. تعدادی از والدین نیز از واکرهای ویژه کودکان، به عنوان یک ابزار آموزشی استفاده می‌کنند که به عقیده ما این واکرها انتخاب‌های چندان مطمئنی نیستند و با کمال تعجب باید بگوییم طبق تحقیقات به عمل آمده در این زمینه، چنین وسایلی ممکن است کودکان را تنبل کرده و موجب راه افتادن آنها شوند. حتی در شرایط امکان دارد کودک هنگام استفاده از آن صدمه ببیند. شما موظف هستید که هنگام استفاده بچه‌هایتان از انواع اسباب بازی‌ها، آنها را کنترل کرده و مطمئن شوید که اتفاقی برای کودکتان نمی‌افتد. به عقیده ما وسیله روروک خیلی بهتر از واکر است و در این زمینه کمک کننده می‌باشد.
یک اعتقاد اشتباه دیگری که در میان والدین رایج است این است که بیشتر آنها فکر می‌کنند اگر کفش به پای کودکشان کنند، احتمالاً به راه رفتن سریع او کمک خواهد کرد؛ اما این مسئله کاملاً غلط است و باید بدانید که در واقع برداشتن اولین گام‌ها برای کودکان با کفش سخت‌تر می‌شود. پس بهتر است در خانه به هیچ وجه برای مراحل اولیه راه رفتن، کفش به پای کودک خود نکنید. البته برای بیرون رفتن بدیهی است که قطعاً باید به پای کودک خود کفش کنید! پس همانطور که به فرزند خود در راه رفتن کمک می‌کنید، محیط امنی را در خانه برایش ایجاد کرده تا او بتواند بدون اینکه صدمه ببیند، راه رفتن را یاد بگیرد. منظورمان از محیط امن این است که مجسمه‌هایی که سد راه کودک هستند را بردارید و یا در نزدیکی راه پله‌ها، دروازه‌های ایمنی را قرار دهید. قفسه‌ها یا میزهایی که لبه تیزی دارند را برداشته و از قالیچه های لیزی که باعث می‌شود کودک با حرکت روی آنها بیفتد، غافل نشوید. زمانی که کودکان با مشکل تاخیر در راه رفتن مواجه می‌شوند، از نظر روحی روانی احساساتی مانند ترس، اضطراب و هیجان بر آنها غالب خواهد شد؛ لذا اگر پزشک متخصص ارتوپد کودکتان فیزیوتراپی را تجویز کرده است، بهتر است هرچه سریعتر با یک فیزیوتراپیست یا کاردرمان حرفه‌ای صحبت کنید تا او با فرزندتان کار کند و آرامش ویژه‌ای را به وی القا نماید.
کمک به راه رفتن کودک با طب سنتی
طب سنتی در اینجا نیز پاسخ‌های مناسبی برای سوال چگونه به راه رفتن کودک کمک کنیم دارد. از نظر کارشناسان طب سنتی بهتر است به شکل روزانه پاهای کودکتان را ماساژ دهید؛ خصوصاً بخش‌های مچ پا و زانوی او را بیشتر مورد توجه قرار دهید. انجام این کار با روغن‌های خوبی مانند روغن کنجد و روغن زیتون خیلی تاثیرگذار است. ضمناً به تغذیه کودک نیز توجه زیادی شود و با غذاهای نظیر حریره بادام، کباب گوشت بره، تخم مرغ عسلی، عصاره گوشت گوسفند یا بلدرچین، نخود، شیر، بادام همراه با عسل و… استخوان‌ها و عضلات کودک دلبندتان را تقویت نمایید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که دیدید کودکتان در راه افتادن در زمان مقرر تاخیر زیادی دارد و یا تا یک سال و نیمگی اصلا راه نمی رود، بهتر است به پزشک مراجعه نمایید. قبل از اینکه به مشکلات حرکتی دیگری در وجود کودکتان مشکوک شوید، باید همه علائم فرزندتان را به پزشک گزارش داده و از مشورت‌ها و راهنمایی‌های ایشان کمک بگیرید. ما در رابطه با دلایل تاخیر در راه افتادن کودکان صحبت کردیم. امیدواریم توانسته باشیم با این مطالب اطلاعات شما را در این زمینه بیفزاییم. در پایان از صبر و توجه شما عزیزان کمال تشکر را داریم.
