به برگشت محتویات درون معده به مری رفلاکس گفته می‌شود که منجر به استفراغ نوزاد می‌شود. رفلاکس در نوزادان شایع است و علت ایجاد آن ضعف ماهیچه بین مری و معده می‌باشد، چرا که این ماهیچه در نوزادان از قدرت کافی برخوردار نیست و همین امر منجر به برگشت اسید معده به مری و رفلاکس می‌شود. علائم رفلاکس نوزاد به دو دسته آشکار و پنهان تقسیم می‌شود.
علائم رفلاکس پنهان
رفلاکس پنهان به وضعیتی گفته می‌شود که در آن برگشت اسید معده به مری علائم واضحی در شخص ایجاد نمی‌کند. این بیماری معمولا در نوزادان و کودکان شایع‌تر است و باعث ایجاد اختلال در برخی فعالیت‌ها از جمله خواب، تنفس و … در آن‌ها می‌شود. رفلاکس پنهان معمولا سوزش در قفسه سینه ایجاد نمی‌کند اما اگر علائمی ظاهر شود، عبارت است از:
اختلال در خواب:
بیخوابی و یا تغییر در الگوی خواب از نشانه‌هایی است که در رفلاکس پنهان ایجاد می‌شود. در این شرایط کوک بیقراری می‌کند و ساعات بیش‌تری بیدار می‌ماند.
شلیکه (سکوت تنفسی):
هنگامی که اسید معده در مری جمع می‌شود باعث انسداد مسیر تنفسی خواهد شد، در این حالت به مدت 20 ثانیه تنفس کودک قطع می‌شود به این وضعیت شلیکه گفته می‌شود. البته شلیکه ممکن است به علت توقف موقت مرکز تنفسی در مغز هم باشد و لزوما ممکن است از علائم رفلاکس نوزاد نباشد، برای بررسی دقیق این موضوع باید با پزشک مشورت نمایید.
اختلال در غذا خوردن:
یکی از علائمی که در رفلاکس پنهان ایجاد می‌شود عدم تمایل نوزاد به شیر خوردن است. در چنین شرایطی نوزاد هنگام شیر خوردن احساس ناراحتی می‌کند و بارها شیر خوردن را متوقف و با گریه واکنش نشان می‌دهد. در این شرایط کودک دچار کاهش وزن هم می‌شود که از علائم شایع رفلاکس پنهان در نوزاد است.
علائم تنفسی:
در رفلاکس پنهان تنفس عادی کودک دچار اختلال می‌شود زیرا برگشت اسید معده به مری باعث مسدود شدن مسیرهای هوایی و تنفسی می‌شود. در این شرایط علائمی مشابه علائم آسم بروز می‌کند و نوزاد دچار سختی در تنفس می‌شود و به دفعات نفس گیری می‌کند.
علائم رفلاکس آشکار
رفلاکس آشکار نشانه‌هایی در فرد ایجاد می‌کند، به محض بروز یک یا چند مورد از نشانه‌های ذکر شده با پزشک مشورت نموده تا مورد بررسی قرار گیرد، از جمله علائم رفلاکس آشکار عبارتند از:
استفراغ:
این یکی از مهم‌ترین علائم رفلاکس نوزاد است. نوزاد مبتلا به رفلاکس معمولا پس از هربار شیر خوردن استفراغ می‌کند. برای نوزاد این یکی از علائم آزار دهنده این بیماری به شمار می‌رود.
بیخوابی:
نوزادی که از رفلاکس رنج می‌برد معمولا بی‌قرار است و به سختی می‌خوابد و بیشتر تمایل به بیدار ماندن دارد. خواب یکی از فاکتورهای مهم در رشد نوزاد است، بنابراین در صورتی که این علامت ادامه دار بود حتما با پزشک مشورت نمایید.
زخم‌های دهانی:
برگشت اسید معده به داخل دهان در رفلاکس شدید ممکن است باعث بروز زخم‌های دهانی هم شود، در این حالت نوزاد باید به سرعت توسط پزشک معاینه شود و تحت درمان قرار گیرد.
نفس گیری:
این حالتی است که نوزاد سعی در باز کردن مسیر تنفسی خود می‌کند.
اختلال در تغذیه:
هنگامی که در تغذیه نوزاد اختلال ایجاد شود و نوزاد تمایلش نسبت به شیر خوردن کم شود می‌تواند نشان دهنده زردی باشد.
سرفه و تنگی نفس:
رفلاکس شدید سرفه و تنگی نفس هم در نوزادان ایجاد می‌کند که باید به سرعت درمان شود.
بوی اسیدی دهان نوزاد:
برگشت اسید معده به دهان در رفلاکس باعث ایجاد بوی دهان نوزاد می‌شود. این بو معمولا ترش و تند است.
علائم رفلاکس نوزاد یک ماهه
رفلاکس در نوزادان یک ماهه نیز رخ می‌دهد و بسیار شایع است و معمولا تا شش ماهگی ادامه دارد، این عارضه به دلیل عدم تطابق کامل اسید معده با محتوای درون آن و همچنین عدم توانایی لوله غذا(حلقه ماهیچه‌ای بین مری و معده) در انتقال صحیح شیر و مواد غذایی اتفاق می‌افتد. علائم رفلاکس نوزاد یک ماهه عبارتند از:
بیخوابی و ناراحتی بعد از شیر خوردن
بی‌میلی در تغذیه
خفگی یا نفس گیری
سرفه
تغییر در سطح تنفسی
بوی اسیدی دهان
چطور رفلاکس در نوزاد را تشخیص دهیم؟
رفلاکس در ماه‌های ابتدایی تولد نوزادان شایع است و با بروز یک یا چند مورد از علائمی که ذکر کردیم آغاز می‌شود. بارزترین علامتی که نشان دهنده‌ی رفلاکس نوزاد است و به تشخیص آن کمک می‌کند استفراغ زیاد و یا تف کردن نوزاد هنگام شیر خوردن است. دقت داشته باشید که هر یک از علائم ذکر شده در صورت شدت گرفتن باید سریعا توسط پزشک بررسی گردد تا برای تشخیص دقیق‌تر از موارد زیر پیگیری گردد:
- تصویربرداری با اشعه ایکس برای بررسی دقیق معده و بلع نوزاد
- آندوسکوپی از مری
- آزمایش خون و یا ادرار
درمان رفلاکس در نوزادان
رفلاکس در نوزادان بسیار رایج است و به طور میانگین حدود نیمی از نوزادان به آن دچار می‌شوند و تقریبا از هر ده نوزاد مبتلا، 9 نوزاد تا 12 ماهگی به طور کامل بهبود می‌یابد. از زمان تولد تا 12 ماهگی، سیستم گوارشی نوزاد تکامل پیدا می‌کند و با کاهش مشکلات گوارشی رفلاکس خود به خود رفع می‌شود.
به جز موارد نادر که برای درمان رفلاکس نوزاد از جراحی و یا دارو استفاده می‌شود، در بقیه موارد پزشکان تنها توصیه‌هایی برای بهبود علائم رفلاکس نوزاد ارائه می‌دهند که عبارتند از:
تغییر در رژیم غذایی: رفلاکس گاهی به علت دفعات زیاد شیر خوردن و یا سریع شیر خوردن نوزاد است. برای جلوگیری از این اتفاق فواصل دفعات شیردهی را کم‌کم افزایش داده و در هنگام شیردهی نوزاد را برای آرام‌تر خوردن شیر هدایت کنید.
نگه داشتن کودک در حالت نشسته یا خوابیده: پس از شیر دادن به نوزاد او را در حالت نشسته یا ایستاده قرار دهید تا از برگشت شیر و اسید معده به مری جلوگیری کنید.
تغییر حالت خواب نوزاد: بهتر است در شرایط رفلاکس نوزاد را به پهلو بخوابانید.
عوارض رفلاکس در نوزادان
همانطور که پیش‌تر گفتیم رفلاکس معمولا شدت پیدا نمی‌کند و طی چند ماه از بین می‌رود. اما در موارد نادر باعث بروز عوارضی می‌شود که با مشورت با پزشک و تغییر در سبک زندگی بهبود پیدا می‌کند، این عوارض عبارتند از:
ترشح اسید معده به مری
اختلال در خواب
اختلال در تغذیه
آلرژی و حساسیت غذایی
کراک‌های تنفسی
مواد غذایی مضر در رفلاکس نوزاد
به طور کلی هر ماده غذایی که توسط مادر مصرف و باعث رفلاکس معده مادر شود بر نوزاد هم تاثیر می‌گذارد. مصرف برخی مواد غذایی توسط مادر علائم رفلاکس نوزاد را تشدید می‌کند. در صورتی که می‌خواهید از تشدید علائم رفلاکس نوزاد خود جلوگیری کنید از مصرف مواد غذایی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم اجتناب کنید:
- غذا های تند یا ترش
- چربی های اشباع شده
- پرخوری در هر وعده
- سبزیجات حاوی اکسیدان
- ادویه جات و افزودنی ها
- کافئین
سوالات متداولی که والدین درباره رفلاکس نوزاد دارند:
آیا رفلاکس نوزادان قابل پیشگیری است؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم که خیر، رفلاکس در نوزادان قابل پیشگیری نیست اما با رعایت رژیم غذایی مناسب توسط مادرانی که نوزادشان از شیر آن‌ها تغذیه می‌کند قابل کنترل است و علائم بهبود پیدا می‌کند.
آیا رفلاکس نوزادان بدون درمان و خود به خود بهبود پیدا می‌کند؟
بله اکثر نوزادان تا یک بازه سنی معمولا تا یک سالگی با رفلاکس درگیر هستند و پس از آن رفع خواهد شد. اما در بعضی کودکان علائم با شدت بیش‌تری بروز می‌کنند که این نیازمند پیگیری و درمان جدی‌تر می‌باشد.
چه زمانی برای رفلاکس باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که علائم با شدت زیادی بروز کرده و به تریج به جای بهبود و کاهش افزایش پیدا کند باید سریعا به پزشک مراجعه شود.
نتیجه گیری
رفلاکس و بروز علائم آن محدود به سن خاصی نمی‌شود اما در نوزادان و کودکان شایع است. به خاطر داشته باشید که با بروز هر یک از علائم ذکر شده به پزشک مراجعه کرده و از درمان خانگی و خودسرانه پرهیز کنید.
